Erdebil Tarikatının Siyasallaşma Süreci

Authors : Kerem Çavuşlu

Pages : 553-577

Doi:10.53683/gifad.1439129

View : 112 | Download : 164

Publication Date : 2024-07-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Şeyh Safiyüddin’in Erdebil merkezli tarikatı, önceleri dinî bir hareket olarak faaliyetlerini yürütürken, zaman içerisinde siyasallaşarak devlete dönüşmüştür. İlhanlılar devletinin yakılmasına bağlı olarak bölgede ortaya çıkan siyasal istikrarsızlık Erdebil tarikatı şeyhlerini siyasal yapılanmaya dönük adımlar atmaya mecbur bırakmıştır. Bölgede ortaya çıkan siyasal yönetimler arasında denge politikası izlemeye çalışan tarikat şeyhleri, zaman içerisinde siyasî ve askerî bir yapılanmaya yönelik politikalar izlemeye başlarlar. Şeyh Sadreddîn ile başlayan siyasallaşma süreci, ondan sonra gelen Hoca Ali ve İbrahim ile birlikte daha da hızlanmaya başlar. Şeyh Safiyüddîn ve Şeyh Sadreddîn devrinde tarikatın mezhebi Sünnilik iken Hoca Ali ve İbrahim ile birlikte Şii mezhebine doğru bir kayma başlar. Şeyh Cüneyd ile birlikte mezhebi kimlik değişikliğine giden tarikat, Şiilik mezhebini resmi dini görüş olarak benimser. Şeyh Cüneyd ve oğlu Haydar’ın siyasî ve askerî alanlarda yapmış oldukları icraatlar, Akkoyunlu devletinin yıkılmasının ardından tarikatın devlete dönüşmesine zemin hazırlar. Şeyh İsmail’in Akkoyunlu devletine son verip Tebriz merkezli Safevî devletini kurmasıyla birlikte tarikatın siyasallaşma ve kurumsallaşma süreci tamamlanmış olur. Bu tarihten sonra dinî bir hareket olan Erdebil tarikatı Safevî devletine dönüşürken, tarikatın şeyhleri de şah unvanı ile bu devleti yönetmeye başlarlar.
Keywords : Erdebil Tarikatı, Şeyh Safiyüddîn, İlhanlılar, Şeyh Cüneyd, Şah İsmail, Safevi Devleti