YABANCILARIN GÖZÜYLE 19. YÜZYILIN İKİNCİ YARISINDA TRABZON’DA KONSOLOSLUKLAR

Authors : Ayşegül KUŞ

Pages : 163-184

View : 14 | Download : 8

Publication Date : 2014-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Tarihi geçmişi antik çağlara kadar uzanan konsolosluk müessesesi, Osmanlı Devleti’nde 15. yüzyıldan itibaren deniz ticaretindeki gelişmelerle kendini gösterir. Osmanlılar ticareti teşvik edip geliştirmek amacıyla yabancı devletlere kapitülasyonlar verilmesi sürecinde, bu devletlere Osmanlı ülkesinde konsolos bulundurma imtiyazı da verilir. Bu kapsamda, 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması ile Ruslar Karadeniz’de serbest dolaşım hakkı elde etmiş ve akabinde Avusturya, İngiltere ve Fransa gibi güçlü Batılı devletler de benzer imtiyazlar elde etmişlerdir. Özellikle Rusya ve Fransa, Trabzon şehrinin ticari cazibesini daha önce fark etmiş ve İngiltere’ye nazaran daha erken bir dönemde kentte konsolosluk ağlarını oluşturmaya başlamışlardır. Özellikle 1829 Edirne Antlaşması ile Karadeniz limanlarının yabancı gemilerin ticaretine açılması ve İran’la olan eski ulaşım ağının tekrar canlanması şehri uluslararası ticaretin önemli bir merkezi haline getirmiştir. Böylece bölgeyle ticaret yapan devletler, kendi ülkelerinin birtakım siyasi ve ekonomik çıkarlarını korumak adına kentte konsolosluklar açmışlardır. Kentin bu artan cazibesi bölgeyi ziyaret eden seyyah ve araştırmacıların sayısında da bir artışa sebebiyet vermiştir. Konsolosluklar, Batılı seyyah ve araştırmacıların ekseriyetinin kente geldiklerinde temasa geçtikleri kurumlardı. Bu çalışma, 19. yüzyılın ikinci yarısında Trabzon’a gelen Batılı seyyah ve araştırmacıların kentte bulunan konsolosluklara dair bazı gözlem ve incelemelerine dayanmaktadır. Çalışmanın amacı, bu gezi notlarından yola çıkarak Osmanlı taşrasının önemli şehirlerinden Trabzon’da bulunan konsoloslukların şehrin siyasi, idari, sosyal ve ekonomik yaşamı üzerindeki etkilerini irdeleyerek anlamaya çalışmak ve böylece alan yazınına bazı katkılar yapmaktır.
Keywords : Konsolosluk, Trabzon, Batılı seyyah ve araştırmacı, siyasi ve idari yapı, sosyo ekonomik yaşam