1830-1906 Yılları Arasında Denizli Merkez Nüfusu Üzerine İnceleme

Authors : Hümeyra Karabıyık

Pages : 135-158

Doi:10.32600/huefd.1359196

View : 48 | Download : 86

Publication Date : 2024-06-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devleti’nin nüfusunu ele alan çalışmalar için nüfus defterleri, tahrir ve temettuât defterleri ile salnameler oldukça elzem kaynaklardır. Osmanlı’nın kuruluşundan itibaren, fethedilen bölgelerdeki arazisinin tespiti, bu bölgelerdeki vergi mükellefi ve asker olacak erkek nüfusun belirlenmesi için tahrirler düzenlenmiştir. Bu sayede tahrir defterleri oluşmuştur. Tahrirler belli zamanlarda, belli bölgelerde yapıldığı için düzenli ve ülkenin tamamını kapsayacak şekilde tutulamamıştır. Buna rağmen adı geçen defterler sayesinde klasik dönem için, belli bir bölgenin nüfusunu ve nüfusunda meydana gelen değişimleri incelemek mümkündür. Tahrir defterlerinin Osmanlı nüfusunun tespitine katkısı yadsınamaz bir gerçektir. Osmanlı Devleti’nde ilk nüfus sayımının kuruluştan 5 asır kadar sonra yapılabildiği görülmektedir. Sayım, Sultan II. Mahmut [1808-39] devrinde Yeniçeri Ocağı’nın yerine kurulan yeni orduya asker sağlamak ve vergi amacıyla yapılmıştır. Erkek nüfusun kaydedildiği bu sayım, Osmanlı Devleti’ndeki nüfusu tam olarak yansıtmasa da genel olarak ülke demografisi hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlamaktadır. Keza 1844-45 yılında tutulan temettuât defterleri, hâne reisi sayısından yola çıkılarak nüfus tahmininde bulunmamızı sağlayan önemli kaynaklardan biridir. Ayrıca salnamelerden de Osmanlı nüfus çalışmalarında faydalanılmaktadır. Bu çalışmada nüfus ve temettuât defterleri ile vilâyet salnamelerinden yararlanılmıştır. Bu kaynaklardan elde edilen veriler ışığında 1830 ila 1906 yılları arasında Denizli kentinin köy ve mahallelerinin nüfusu ele alınmıştır. Çalışmada tablolara da yer verilerek elde edilen verilerin analizine gidilmiştir. Ayrıca faydalanılan kaynaklara göre bölgedeki doğum ve ölüm sayıları verilmiştir. Bununla birlikte medreselerdeki erkek nüfus, hanlarda kalan Müslüman ve gayrimüslim erkek nüfus ile aşiretlerin erkek nüfusu hakkında da bilgi verilerek değerlendirmeler yapıldı. Bu çalışmanın amacı, ele alınan dönemde Denizli kentinin demografik durumunu ortaya koyarak nüfus alanında yapılan çalışmalara ve Denizli tarihine katkıda bulunmaktır.
Keywords : Osmanlı Devleti, nüfus, Denizli, nüfus defteri, temettuât defteri