Frederic Jameson’ın Çalışmalarının Yorumlanması Üzerine Bir Deneme

Authors : Arif Akbaş

Pages : 691-707

Doi:10.32600/huefd.1371850

View : 39 | Download : 118

Publication Date : 2024-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalede Fredric Jameson’un en son yayımlanan yapıtı; “Benjamin Dosyaları” tanıtılacak ve kitap hakkındaki incelemelere değinilecektir. Fredric Jameson, Amerikalı bir edebiyat eleştirmeni, filozof ve Marksist siyaset teorisyenidir. Kendisi en çok çağdaş kültürel eğilimler üzerine yaptığı analizlerle, özellikle de postmodernite ve kapitalizm üzerine yaptığı analizlerle tanınmaktadır. Jameson’un en tanınmış kitapları arasında Postmodernizm veya Geç Kapitalizmin Kültürel Mantığı ve Siyasi Bilinçdışı yer almaktadır. Hocası Erich Auerbach’ın Jameson’un düşüncesi üzerinde kalıcı bir etkisi vardır. Bu, Jameson’un 1961’de Sartre: Bir Tarzın Kökenleri adıyla yayınlanan doktora tezinde zaten açıkça görülmektedir. Auerbach’ın kaygıları Alman filoloji geleneğine dayanmaktaydı. Üslup tarihi üzerine çalışmaları, edebi biçimi sosyal tarih içinde karşılaştırmalı olarak analiz etmekteydi. Jameson da Jean-Paul Sartre’ın eserlerindeki şiir, tarih, filoloji ve felsefenin eklemlenmesini inceleyerek bu adımları takip etmiştir. Jameson’un tezi, uzun bir Avrupa kültürel analiz geleneğine dayanmasına rağmen, Anglo-Amerikan akademisinin hâkim eğilimlerinden (felsefe ve dilbilimde ampirizm ve mantıksal pozitivizm ve edebiyat eleştirisinde Yeni Eleştirel biçimcilik) belirgin biçimde farklıdır. Sartre’a olan ilgisi Jameson’u Marksist edebiyat teorisi üzerine yoğun bir çalışmaya yöneltir. Jameson’un Marksizme doğru kayması, aynı zamanda Yeni Sol ve pasifist hareketlerle artan siyasi bağlantısının yanı sıra, Jameson’un bunu “Marksizmin canlı ve kolektif bir hareket ve kültürel açıdan üretken bir güç olduğunun” bir işareti olarak aldığı Küba Devrimi tarafından da yönlendirilmekteydi. Çalışmalarında son dönemde edebi teoriye odaklanmıştır. O’nun düşüncelerinde Louis Althusser, Herbert Marcuse, Walter Benjamin, Theodor Adorno, Ernst Bloch, György Lukács, Kenneth Burke gibi Frankfurt Okulu’nun entelektüellerinden bariz etkiler mevcuttur. Kültürel eleştiriyi Marksist teorinin ayrılmaz bir özelliği olarak gören Sartre’ye ise ayrı bir önem vermektedir. 1969’da Jameson, San Diego’daki Kaliforniya Üniversitesi’ndeki birkaç yüksek lisans öğrencisiyle birlikte Marksist Edebiyat Grubu’nu kurmuştur. Ortodoks Marksist ideoloji görüşü, kültürel “üstyapının” tamamen ekonomik “temel” tarafından belirlendiğini savunurken, Batılı Marksistler kültürü, ekonomik üretim ve dağıtım veya siyasi güç ilişkilerinin yanı sıra tarihsel, toplumsal bir olgu olarak eleştirel bir şekilde analiz etmişlerdir. Tarih, Jameson’un edebi metinlerin hem okunmasına (tüketilmesine) hem de yazılmasına (üretimine) ilişkin yorumunda giderek daha merkezi bir rol oynamaya başlamıştır. Jameson, Hegelci-Marksist felsefeye tam teşekküllü bağlılığını, açılış sloganı “her zaman tarihselleştirmek” olan Siyasi Bilinçdışı: Sosyal Sembolik Bir Eylem Olarak Anlatı’nın yayınlanmasıyla göstermiştir. Jameson, Eleştirel Teori ve Frankfurt Okulu’nun en önemli ideologlarından/ düşünürlerinden biri olan Walter Benjamin’i bağlı olduğu Marksist eleştiri ekolü bağlamında inceleyip tartışmıştır. Walter Benjamin, Alman asıllı filozof, kültür eleştirmeni, medya teorisyeni ve denemeciydi. Alman idealizmi, Romantizm, Batı Marksizmi, Yahudi mistisizmi ve Neo-Kantçılığın unsurlarını birleştiren eklektik bir düşünür olan Benjamin, estetik teorisine, edebiyat eleştirisine, tarihsel materyalizme kalıcı, etkili katkılarda bulunmaktadır.
Keywords : Edebiyat teorisi, Fredric Jameson, Walter Benjamin, Frankfurt Okulu, Marksist eleştiri