NEVÂDİRÜ’Ş-ŞEBÂB’TA ÇİÇEKLERİN ANLAMI

Authors : Serpil SOYDAN

Pages : 145-168

View : 65 | Download : 57

Publication Date : 2023-05-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Çiçekler ve diğer bitkiler, sadece divan şiirinde değil; halk ve tasavvuf şiirinde de hem gerçek hem de mecaz anlamda kullanılmaktadır. Çiçekler, ansiklopedi ve sözlüklerde genellikle “bir tür çiçek, kokulu bir tür çiçek.” gibi anlamlarda kullanıldığı gibi insan, hayvan ve yerleşim yeri adlarından günlük konuşmalara, deyim ve atasözlerine kadar her alanda sözvarlığı olarak kullanılmaktadır. Edebî eserlerin değerlendirilmesinde ve araştırmacıların eserleri daha iyi anlamasında, kültürel birikimi ifade eden çiçeklerin ve diğer bitkilerin iyi bilinmesi önemlidir. Bu çalışmada da çiçeklerin kültürel söz varlığındaki yerini belirtmek için Çağatay Türkçesi eserlerinden Nevâdirü’ş-Şebâb’taki çiçeklerin kavram alanları incelenmeye çalışılmıştır. Metin Karaörs’ün doktora tezi olarak hazırladığı, basımı da yapılan Nevâdirü’ş- Şebâb’ta, Nevâyî, yirmi ve otuz beş yaşları arasında yazdığı şiirlere yer vermiştir. Gençlik çağına ait duygu ve düşünceleri, bu çağdaki ova ve bozkırlarda geçirdiği zamanları, at sevgisi, cirit oyunu gibi Türk millî örf ve âdetleri, yiğitlerle karşılıklı konuşmaları, gençlik çağında sahip olunan değerleri ele alan şiirlere yer verilmiştir. Nevâdirü’ş-Şebâb’ta çiçek adları olarak; Gül, Gonca, Tûbâ, Sümbül, Lâle, Menekşe, Yasemen, Nergisin kullanıldığı görülür. Gül: yirmi, Gonca: dört, Tûbâ: bir, Sümbül: yedi; Lâle: on iki, Menekşe: bir, Yasemen: bir, Nergis: iki kavram alanına sahip olarak kullanıldığı görülür. Çiçeklerin bu kavram alanları: Uzuvlar: insert ignore into journalissuearticles values(Sevgili); yanağı, boyu, yüzü, başı, gözü, kafayı; Somut Kavramlar: Yakıcı Maddeler: Ateş; İçecek Olarak: Tütün; Dînî Kavramlar: Şahıslar: Sevgili, yamalı hırka giymiş dilenci, gelin, âşık, peygamber; Yer: Sevgili köyü, sevgilinin makamını ifade etmek için: makam ve yer; Vücut Salgısı: gözyaşı; Doğal ve kozmik unsur: gök; bitki, eşya, elbise, içecek, kıyafeti ifadede kullanılır.
Keywords : kavram alanı, Çağatay Türkçesi, çiçekler, Nevâdirüş Şebâb