AŞK YOLUNUN KARA TAŞLARI: DİVAN ŞİİRİNDE TAŞLAR

Authors : Fatıma AYDIN

Pages : 255-281

View : 42 | Download : 39

Publication Date : 2023-09-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İnsanlık tarihi insanoğlunun taşları kullanmaya başlaması ile başlatılır. Taşlar, Türk tarihi için de büyük bir öneme sahiptir. Türklerin ilk yazılı metinleri olan Orhun Kitabeleri taşlar üzerine yazılmıştır. İslamiyet öncesi Türk inançlarında taşların yeri çok mühimdir. İslamiyet öncesinde Türk inanışlarında kutsal taşlardan bahedilmiştir. İslamiyet öncesi Türk mezarlarının çevresinde çeşitli boylarda taş heykellere rastlanmaktadır. Klasik Türk Edebiyatı’nda taşlar üç başlık altında incelenir: sıradan taşlar, ticari taşlar, değerli taşlar insert ignore into journalissuearticles values(mücevherler);. Bu çalışmada kara taşlar olarak da anılan sıradan taşların divan şairlerince nasıl ele alındıkları incelenerek, şiirlerden örnekler verilmiştir. Sıradan taşlar, kalıcılıkları, sertlikleri, yanmamaları gibi fiziki özellikleri ile divan şairlerine ilham olmuşlardır. Taşların günlük hayatta kullanım şekilleri de şiirlerde örneklendirilmiştir. Saldırı aracı olarak taşlar, mancınık ve sapanlarda kullanılmıştır. Divan şiirinde sıkça anılan motiflerden biri de taşlanmadır. divan şairleri yolların, evlerin, sarayların, meyhanelerin, hamamların taşlardan yapıldığını çeşitli benzetmeler içerisinde dile getirmiştir. Binalarda kullanılan taşlar arasında en çok bahsedilen, eşik taşıdır. Ok atma rekoru kıranlar rekorlarını bir nişangah taşı dikerek ebedileştirmişlerdir. Değirmenlerde hububatı öğüten devasa taşlar, terazilerde kullanılan taşlar, ateş yakmak için çakmak taşları şiirlerde anılmıştır. Gözlere sürülen sürmelerin de taşlardan üretildiğini divan şairleri belirtmiştir. Divan şairlerinin hayal dünyasında taşlar yeni görevler edinir. Sevgili ve âşığın rakipleri taş kalplidir. Klasik Türk edebiyatında aşk hikayelerinden Ferhad u Şîrîn ve Leyla vü Mecnûn’a gönderme yapılırken taşlardan bahsedilir. Divan şairleri taşları, bazı dinî kıssalar ile birlikte anar. Taşlık alanlarda yaşayan ejderhalar, Mimar Sinimnar’ın bir sarayı yok edebilecek taş anahtarı, taşa dönüşme gibi efsanelere şiirlerde yer verilmiştir. Divan şairleri pişmanlık, özlem, sitem, beddua, günah gibi bazı soyut kavramları taşa benzetmişlerdir. Gök cisimleri olan güneş, ay, yıldızlar ve gezegenler de şairlerin hayal dünyasında birer taş olarak ele alınmıştır.
Keywords : Taşlar, Divan Şiiri, Klasik Türk Edebiyatı