Ebû İshâk eş-Şîrâzî’nin Usûl Anlayışında Âhâd Haberin Epistemolojik Değeri

Authors : Hamit SEVGİLİ

Pages : 227-255

Doi:10.30623/harranilahiyatdergisi.634729

View : 10 | Download : 8

Publication Date : 2019-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Âhâd haberin bilgi ve amelî değeri, fıkıh usulünün temel tartışma konularından birini oluşturmaktadır. Mahiyeti itibariyle zan ifade ettiğinden âhâd haberin bilgi kaynağı olmadığı, fakat amelî açıdan bağlayıcı olduğu hususunda hâkim bir kanaat bulunmaktadır. Âhâd haberi amelî açıdan bağlayıcı bulan usûlcüler de bunun meşruiyet dayanağı ve kabul kriterleri konusunda faklı kanaatler ortaya koymuştur. Kimi usûlcüler, meşruiyeti akla dayandırırken; kimisi nakle dayandırmıştır. Yine bazısı sıhhat kriteri olarak isnâdı merkeze alırken; bazısı âhâd haberin umûmu’l-belvâ bir konuda olmamasını, kıyasa uygunluğunu, Kur’ân’a arz edilmesini ve râvînin kendi rivâyetine bağlılığını esas almaktadır. Ebû İshâk eş-Şîrâzî, Şâfi‘î geleneğinde İmâm Şâfi‘îden sonra âhâd haber teorisini cedel/münazara yöntemi ile geniş bir perspektifte ele alan ve başarılı bir biçimde işleyen ilk usûlcülerdendir. Şîrâzî’nin temel kriterler bağlamında âhâd habere yaklaşımı, İmâm Şâfi‘î’nin yaklaşımı ile örtüşmektedir. Ancak o, konuyu daha sistematik bir biçimde ele almış ve diğer teorisyenlerin konuyla ilgili görüşlerini de kritize ederek Şâfi‘î geleneğine önemli katkı sağlamıştır. Bu çalışmada, Şîrâzî’nin usûl anlayışında âhâd haberin bilgi ve amelî değeri üzerinde durulacak, ayrıca haberin kabul edildiği ve reddedildiği durumlar incelenmeye çalışılacaktır.
Keywords : Ebû İshâk eş Şîrâzî, Usûl i fıkıh, Âhâd Haber, Bilgi Değeri, Umûmul belvâ