XIX. Yüzyılın Son Çeyreğinde Ağrı’daki (Karakilise) Asayiş ve Hudut Olayları

Authors : Enes Mert Demir

Pages : 241-270

Doi:10.59054/hed.1560865

View : 41 | Download : 44

Publication Date : 2024-12-20

Article Type : Research Paper

Abstract :Ağrı (Karakilise), Erzurum vilayetinin Bayezid (Beyazıt) sancağına bağlı bir kaza olup 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi) sonrasında Osmanlı-Rus ve Osmanlı-İran hududunun kesişim noktasındaki bir serhat şehri hâline gelmişti. Bu stratejik önemi ve özelliğinden kaynaklı Ağrı\\\'da sıklıkla asayiş ve hudut olayları meydana gelmeye başlamıştı. Bu süreçte Ağrı dâhilinde meskûn veya sınırın Rusya ve İran tarafından kaçak geçiş yapan Ermeni çeteleri ve bazı Kürt aşiretlerinin sebep olduğu asayiş olayları ve/veya hudut ihlalleri zirveye çıkmıştır. Nitekim Rusya sınırlarında teşkilatlanan ve faaliyet gösteren Ermeni örgütleri Taşnaksutyun (Ermeni Devrimci Federasyonu) ve Hınçak komitalarının, Ağrı\\\'yı Rusya ve İran\\\'dan geçiş rotası olarak kullandıkları ve fedailerini eylem yapmak üzere Osmanlı topraklarına yolladıkları görülmektedir. Komitaların giriştikleri silahlı çete faaliyetlerinin yanı sıra çevrede konuşlu Hamidiye Alaylarına mensup bazı aşiretler de Ağrı\\\'daki Hristiyanlara ve Müslümanlara karşı baskınlar gerçekleştirmiş, gasp ve yağmada bulunmuşlardır. Sonuç itibarıyla XIX. yüzyılın son çeyreğinde Ağrı\\\'da, Ermeni komitaları/çeteleri ile Kürt aşiretlerinden kaynaklı hadiseler artış göstermiştir. Bu çalışmada, söz konusu dönemde Ağrı\\\'da meydana gelen asayiş ve hudut olayları incelenerek bu hadiselere etki eden faktörlerin ortaya konulması hedeflenmiştir. Böylece bölgenin yerleşik unsurlarından biri olan Ermeni ve Kürtlerin, hangi amaçlarla bu eylemlere giriştikleri ve eylemlerinin sonuca ulaşıp ulaşmadığı, Osmanlı Devleti\\\'nin aldığı tedbirler izah edilmeye çalışılmıştır. Araştırmanın kaynaklarını başta Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi belgeleri ile konuya ilişkin literatür oluşturmaktadır. Elde edilen bulgular nitel analiz yöntemiyle değerlendirilmiştir.
Keywords : Ağrı (Karakilise), Ermeni Komitaları, Kürt Aşiretleri, Asayiş Olayları, Hudut Olayları.