SÖZÜN TÖZÜ ŞİİRİN CEVHERİ: MAZMÛN

Authors : Abdülkadir DAĞLAR

Pages : 49-68

View : 16 | Download : 11

Publication Date : 2017-04-16

Article Type : Research Paper

Abstract :Genel anlamda düşünce dünyâsı, varlık alanında yer alan cisim sâhibi her şey hakkında olduğu gibi, san‘at eserlerinin de ilk özü yani cevherine dâir bazı fikir ve teoriler ortaya koymuştur. Anlam dünyâsı ile kurduğu ilişkilerin niteliğine bağlı olarak, ses ve söz san‘atları arasında önemli bir yer tutan şiirin oluşum sürecinin ilk noktasındaki özün niteliği ya da şiirin nasıl bir cevherden türediği hakkında çeşitli fikirler ileri sürülmüştür. İslâm şiir geleneğinin şuûraltı temelinde de geniş bir yer tutan tasavvuf nazariyâtına göre, genel olarak varlığın en temel ilk cevheri, Allâh’ın kendi zâtından yaratmış olduğu Hakîkat-ı Muhammediyye’dir; sonraki süreçte ma‘nâ ve şekil bilgileri sâbitlenerek Levh-i Mahfûz’a kaydedilmiş olan her varlığın ondan türediği kabûl edilmiştir. Bu minvâlde, şiirin lafzî/sözel cisminin aslî cevherinin Levh-i Mahfûz’da saklı olduğunu kabûl eden dîvân edebiyâtı geleneği, cevher terimini farklı kelimelerle oluşturduğu terkîb ve kombinasyonlarda dile getirmekle birlikte, sözün özü ya da tözü bağlamında mazmûn kelimesi ile de bir arada kullanmaktadır. Bu makâle, “Dîvân şiiri dünyâsında A‘yân-ı Sâbite’si (değişmez sâbit görüntüler) Levh-i Mahfûz’da yer alan kelâm/şiir cevherlerine mazmûn denir.” temel fikir ve iddiâsı üzerine kurulmuştur. Ana fikir, çoğunluğu tasavvuf literatürünün klâsik kaynaklarından ve dîvân şiirinden yapılan örnek metin alıntıları ile desteklenmeye çalışılmıştır. Ayrıca, iddiâyı destekleyeceği düşüncesiyle, son dönem şâirlere âit manzûm ve mensûr metin örneklerine yer verilerek gelenekle bir bağ kurulmuştur.
Keywords : Cevher, Şiir, Mazmûn, Levh i Mahfûz