TARLAN’IN “HAYÂLÎ-BÂKΔ MUKAYESESİ BAĞLAMINDA ŞEHİR, ŞİİR VE HAYAL(HANE)

Authors : Selim GÖK

Pages : 109-119

Doi:10.28981/hikmet.498131

View : 9 | Download : 8

Publication Date : 2018-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Hayâlî ve Bâkî, 16. yüzyılın gözde edebî şahsiyetlerindendir. İki şair de sarayda iltifat görmüş ve siyaseten himâye edilmişlerdir. Bâkî, devlet kademelerinde ilerlemiş; Hayâlî ise hâmisinin ölümünden sonra payitahtı terk etmiştir. A. Nihad Tarlan’ın “Hayâlî-Bâkî” mukayesesinde iki şairin akıl ve duygu terkibi bakımından değerlendirmesi yapılmıştır. Tarlan’a göre Hayâlî, yoğunluğu yüksek duygusuyla ve tasavvufî neşveli şiirleriyle Bâkî’nin şeklî kusursuzluğuna rağmen daha iyi bir şair sayılmıştır. Bu değerlendirmenin şiirin varlık sebebi noktasında bazı temellere dayandığını düşünmekteyiz.  Birincisi şiir, duyguların ifadesi için meydana gelmiş edebî bir türdür ve şiirin doğal bir duygu taşıması mühimdir. Şiirin poetikası kurulduğunda onu meydana getiren değişkenlerin vazgeçilmezleri klasik şiir merkezli olarak incelenmelidir. İkinci olarak hâmîlik, şairlerin kendilerini gösterebilmeleri için en az “şairlik gücü” kadar etkilidir. Bunun yanında Hayâlî, ortaya koyduğu orijinal hayalleri kendisi mi bulmuştur yoksa onun yetiştiği Vardar Yenicesi mi ona bu hayallerin kapısını aralamıştır? Bir hayal menbaı olarak değerlendirebileceğimiz Vardar Yenicesi bu nispetle Hayâlî gibi birçok şairi yetiştirmiştir.  Böylelikle şiirler, şehirler merkezinde orijinal hüviyetler kazanmıştır. Dolayısıyla şairlerin farklılaşan hayal âlemlerini besleyen kaynağın edebî açıdan orijinal tespitlerle değerlendirilmesi gerekmektedir. Çünkü her şairin şiirin varlık sebebine dair taşıdığı kanaatler farklılık göstermektedir. Bu bağlamda  “şiirin varlık sebebi” çerçevesinde “hayalhâne” olarak nitelenen iç-dış dünyanın etkisi, ilhamın kaynağı ve hayalin ortaya çıkış şartları değerlendirilecektir. 
Keywords : Hayâlî, Bâkî, hayalhane, şehir, Vardar Yenicesi