DİVAN ŞİİRİNDE ‘GÖNÜL’ KAVRAMININ REDİF BAĞLAMINDA KAZANDIĞI ANLAMLAR ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Authors : Mehmet Sait ÇALKA, Fatma TÜRK

Pages : 474-490

Doi:10.28981/hikmet.501563

View : 8 | Download : 5

Publication Date : 2018-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Gönül, Türklerin ilk yazılı kaynakları olan Göktürk Yazıtlarından itibaren yazılı edebiyatımızda sıklıkla kullanılan bir kelime olup sözlükte, duyguların merkezi olarak tanımlanmaktadır. İnsan vücudunda somut bir organ olmasa da genellikle kalp olarak algılanmaktadır. Esas olarak duygulara dayalı durumları anlatırken kullanılan bu kelime, edebiyatın önemli bir parçasıdır. Özellikle edebi sanatlarla inşa edilmiş Divan şiirinde sıklıkla kullanılan ve kendisine sayısızca mana yüklenen gönül ifadesi, farklı yönleriyle incelemeye değer mefhumlardandır. Gönül kelimesi divan edebiyatı ürünleri olan manzumelerde sıklıkla kullanılır. Aynı şekilde çeşitli ekler alarak veya farklı kelimelerle yan yana gelerek beyit sonlarında redif olarak kullanılır. Redif, sadece divan şiiri için değil Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatına dek bütün geleneklerde şiirin önemli bir parçasını teşkil etmektedir. Öyle ki divan edebiyatı geleneğinde şiirlerin başlığı olmadığı için şiirler, genellikle redif kelime ile adlandırılmaktadır. Redif kelimenin bir diğer önemi ise, şiirdeki konunun onun etrafında şekillenmesidir. Bu çalışmada, 13. asırdan başlayarak Divan edebiyatı üslubuyla kaleme alınmış divanların bulunduğu 20. yüzyıla kadar ulaşılabilen yaklaşık 650 divan içinde 450 farklı divanda 1600’den fazla ‘gönül’ redifli manzume tespit edilmiş olup bu tespitlerin sayım ve dökümü örneklerle verilmiştir. Yine bu çalışmada manzumelerde kullanılan ‘gönül’ redifinin gerek tek başına gerekse etrafında kullanılan kelime ve eklerle nasıl bir anlam mecrasına girdiği üzerinde değerlendirmeler yapılmış ve bu değerlendirmeler sayısal verilerle de desteklenmiştir.
Keywords : Divan Edebiyatı, Redif, Gönül, Anlam dünyası