RİCŒUR’NÜN PARADOKS TEORİSİ VE BÜHLER’İN GESTALT’İ BAKIMINDAN AHMET HAMDİ TANPINAR’IN “ABDULLAH EFENDİ’NİN RÜYALARI” İSİMLİ HİKÂYESİ

Authors : Mehmet Akif DUMAN

Pages : 116-146

Doi:10.28981/hikmet.517883

View : 14 | Download : 8

Publication Date : 2019-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Abdullah Efendi’nin Rüyaları (İstanbul 1943) takriben bir romancı hikâye yazarsa böyle olur’un cevabı olmaktan başka anti-idealist felsefenin, dil-eylem teorisinin ve tahlil karmaşasının, ritim bozukluğunun, abartının, fizyonominin ve çok daha mühimi rüya tertibinin temel dayanaklar olarak zemine sabitlendiği bir hikâyedir. Metindeki yaratıcı ifadelerin yoğunluğu, yani icat edilen benzetmelerin birbiri ardına ustaca eklenmesi parçalarından daha fazlası olan bir bütün meydana getirir. Abdullah Efendi’nin kurgu bitmesine rağmen hâlâ yaşıyor ve okurun zihninde rüya görüyor olması ise metnin “roman” mantığı ile kurgulanmasından kaynaklanır. Tanpınar’ın en bariz hünerlerinden biri karakter yaratmak ve onu bulunduğu çevre içinde huzurluluk-huzursuzluk halleri içinde tetkik etmek olduğu için ruh halinin okura sirayeti ile devamlılığın garanti altına alınması kaçınılmazdır. Abdullah Efendi’nin Rüyâları isimli hikâye bu bakımdan ikisi metinde vücut bulan (I. ve II. Abdullah) olmak üzere toplam üç Abdullah’tan oluşur. III. Abdullah diğerlerinden çok daha fazla yaşama imkânına sahiptir, zira bu tasavvur okurun zihnindekidir. Metnin olağan akışı içindeki karmaşanın paradoks tahlili üzerinden bir mantığa bağlanması ve gestalt ile bütünlüğünün sabitlenmesi en nihayetinde eserin pragmatik katmanda alacağı konumu belirler. Ayrıca “açık sanat eseri” tanımı ile birebir örtüşen metaforik kıymeti yüksek bu tür hikâyelerin tahlilinde “sembol” ve “simge” geçişleri ciddi anlamda yol göstericidir. Öyle ki yapılacak en basit semiotik analizin de göstereceği üzere klişenin tahrifi yahut benzetmenin farklı vech-i şebehlerle kurgulanması kalıcılığın teminatı adına ciddi hamlelerdendir. 
Keywords : Abdullah Efendinin Rüyaları, Ahmet Hamdi Tanpınar, Paul Ricœur, Karl Bühler, metafor