İKTİBAS SANATI VE MAZMÛN

Authors : Emel NALÇACIGİL ÇOPUR

Pages : 165-179

Doi:10.28981/hikmet.534669

View : 14 | Download : 7

Publication Date : 2019-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Son derece mana derinliğine sahip olan klasik edebiyatımız aynı zamanda ilmîdir. Kur’an ve hadislerle beslenen, birer bilgin olan şairlerimiz iç dünyalarında ulaştıkları doğrularını dönemin kültürüyle de yoğurarak şiirlerinde ifade etmişlerdir. Hz. Peygamber’in sünneti doğrultusunda sözü gerçek kaynağından alıp anlamı kuvvetlendirme, delillerle halkı iyiliğe yöneltme arzusu iktibas sanatının şiirimizde ziyadesiyle kullanılmasına sebep olmuştur. Nitekim iktibas şairin sözü güzelleştirmek, söze delil getirmek amacıyla ayet ve hadisleri bütün olarak ya da bunlardan parçalar alarak orijinal lafızlarıyla veya anlamlarıyla alıntılanmasına denilir. Böylece iktibas bütünlük açısından tam, nâkıs; dil açısından lafzen, mânen olmak üzere dörde ayrılır. Bunun ötesinde şairin orijinal kelime veya anlam olarak işaret ettiği herhangi bir unsura yaptığı hatırlatma telmih sanatıdır. Telmihe dayalı anlam çağrışımları olan beyitlerde kapalı istiareler bulunduğu takdirde mazmunlara ulaşılır. Ayrıca telmihten daha fazla anlam bakımından birbiriyle ilişkili kelimelerin metinde belirli bir sıra gözetilmeksizin zikredilmesi sonucu tenâsüb sanatı çerçevesinde de şiirde resmedilmek istenen şablon; mazmûn olarak karşımıza çıkmaktadır. 
Keywords : Klasik Türk edebiyatı, edebî sanatlar, iktibas sanatı, telmih, tenâsüb