OLAY ÖRGÜSÜ VE TAHKİYE TARZINDA DEĞİŞİM: ŞEYYÂD HAMZA'NIN VE HAMDULLAH HAMDÎ'NİN YÛSUF U ZELİHÂ MESNEVİLERİNİN MUKAYESESİ

Authors : Dursun ÖZYÜREK

Pages : 150-169

Doi:10.28981/hikmet.534785

View : 12 | Download : 10

Publication Date : 2019-10-31

Article Type : Other Papers

Abstract :XIV. yüzyılda kaleme alınan ve klasik Türk edebiyatının erken dönem mesnevilerinden olan Şeyyâd Hamza'nın Yûsuf u Zelihâ 'sı ile XV. yüzyılın sonlarında yazılan Hamdullah Hamdî'nin Yûsuf u Zelihâ 'sı çeşitli yönlerden mukayese edilmeye imkân sağlamaktadır. Buradan hareketle elinizdeki yazıda iki mesnevi özellikle olay örgüsü ve tahkiye tarzı bakımından karşılaştırılmaktadır. Bu anlamda ilk olarak Yusûf ile Zelihâ hikâyesi hakkında temel birtakım bilgiler sunulmuş; ardından Şeyyâd Hamza ile Hamdullah Hamdî'nin hayatları ve onların mesnevileriyle ilgili bilgiler verilmiştir. Bununla birlikte iki mesnevi birer tablo ve grafik yardımıyla olay örgüsü ve tahkiye tarzı açısından mukayese edilmiştir. Bu yönüyle her ne kadar aynı hikâye etrafında teşekkül etse de iki mesnevinin olay örgüsü bakımından, odak noktalarında ve olayların ilerleyişinde önemli farklar barındırdığı görülmüştür. Bunun yanında iki şairin aynı olayı farklı uzunluklarda ve değişikliklerle anlattığı da anlaşılmıştır. Tahkiye tarzı yönüyle de önemli farklar barındıran iki mesnevi, hikâye etme, kahramanlar arasındaki diyalog, hitap, arasöz ve tasvir gibi anlatı unsurlarına farklı ölçülerde yer vermişlerdir. Bu yönüyle bakıldığında Şeyyâd Hamza'nın tahkiye tarzında sözlü kültür izleri öne çıkmakta ve edebî kaygıdan ziyade asıl konuya odaklanılmaktadır. Nitekim Hamdullah Hamdî'nin tahkiye tarzında edebî anlatım önemsenmektedir. Ayrıca herhangi bir konuya giriş yaparken şairin  okuyucuyu önceden mevzuya hazırladığı görülmektedir. Dolayısıyla XIV. yüzyılda Şeyyâd Hamza'nın dilinde daha kısa ve öz ifadelerle yer bulan Yusûf ile Zelihâ hikâyesinin, XV. yüzyılın sonlarına doğru Hamdullah Hamdî'de daha gelişmiş bir dille ve edebî kaygı ön planda tutularak yazıldığı dikkat çekmektedir. 
Keywords : Tahkiye, Yusuf u Zeliha Mesnevisi, Şeyyad Hamza, Hamdullah Hamdi