SÜTANNELİKTEN BİLGELİĞE UZANAN YOLDA: KLÂSİK TÜRK ŞİİRİNDE “DÂYE KADIN”

Authors : Gülçin TANRIBUYURDU, Zeynep Nur KARAVAR

Pages : 27-42

Doi:10.28981/hikmet.950821

View : 18 | Download : 14

Publication Date : 2021-10-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Tarihin başlangıcından bu yana dinî, mitolojik ve tarihi kaynaklarda bereket ve doğurganlık temsili üzerinden kutsallık atfedilen ve bu yönüyle yaşamı, yenilenmeyi, artışı, zenginliği temsil eden kadın aynı zamanda bilgeliğin, zarafetin, çekiciliğin ve güzelliğin simgesi olarak da addedilmiştir. Gençlik, olgunluk ve yaşlılığın doğal sürecini izlemek üzere kendine özgü simgesel anlamlar barındıran çağlarının her birine özgü deneyimlediği fiziksel ve psikolojik tecrübelerle değişen, dönüşen ve dönüştüren kadın pek çok zıtlığı da aynı anda bünyesinde barındıran bir varlık olarak yaşamını sürdürmüştür. Aydınlık olduğu kadar karanlık, çekici olduğu kadar reddedici, yapıcı olduğu kadar da yok edici olmasının çelişkisi bütünüyle bundandır. Her daim anlatacak bir öyküsü, söylenecek bir şarkısı, verilecek bir öğüdü olan kadın hem kendi sözüyle hem de kendisi dışındaki söylencelerde kültür ürünlerindeki yerini almıştır. Bu bağlamda, kadın söz konusu olduğunda cinsiyetsiz/estetize edilmiş bir güzeli tasvir eden gazel metinlerinden ziyade zihni performansını mesneviler özelinde ortaya koyan klâsik Türk şiiri sosyal hayatın tam ortasından bir kadın görselini “dâye” kadın ile sunar ki günümüzde sütanne, bakıcı gibi adlarla anılan dâye, klâsik şiirin söz konusu ettiği kadın figürlerden biri olarak bu çalışmanın konusunu teşkil etmektedir. Doğanın ve kolektif bilincin süt verip besleyip büyütmeyi genç olana, bilgeliği olgun yahut yaşlı olana atfetmesi üzerinden bir yaklaşımla dâyenin fiziksel vasıflarının, karakter özelliklerinin, görev ve sorumluluklarının ele alındığı çalışmada bilhassa aşk mesnevilerinde kahramana psikolojik özgürlük alanı açan, öğütleriyle yol gösteren, derdine derman olan bilge kadının profili çıkarılmıştır. Göğsündeki sütüyle, teninin rengiyle, dilindeki ezgisiyle boy gösteren bu kadının kurnaz, esrarengiz ve karanlık yönlerinin ele alınması da çalışmanın kapsamı dâhilindedir.
Keywords : Kadın, klâsik Türk şiiri, dâye, sütanne, bilge