FUZÛLÎ VE BÂKÎ ÖRNEKLİĞİNDE MAHLASTA YAPILAN ZİHAF MESELESİ

Authors : Bekir Belenkuyu

Pages : 144-164

Doi:10.28981/hikmet.1349006

View : 220 | Download : 210

Publication Date : 2023-10-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Uzun tecrübeler sonunda tutarlı bir kurallar manzumesi haline gelen aruz vezninin bazı meseleleri genellikle yüzeysel bir şekilde değerlendirilmektedir. Bunlardan biri şairlerin mahlasta zihaf yaptığı hakkındaki düşüncedir. Fakat mahlasta yapılan zihafın niceliği ve niteliği hakkında henüz yeterli bir veri elimizde bulunmamaktadır. Bu çalışma Osmanlı şairlerinin nispet î’siyle biten mahlaslarının son hecesinde yaptıkları zihafların keyfiyetini Fuzûlî ve Bâkî örnekliğinde ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bunun için ismi geçen şairlerin mahlas kullanımı hakkında giriş mahiyetinde genel bir değerlendirme yapılmıştır. Çalışmada ilk olarak zihaf uygulaması doğrudan aruz vezniyle ilgili olduğu için şiirlerin aruz kalıplarına odaklanılmıştır. Bu noktada kullanılan aruz kalıbıyla şairlerin mahlası zihaflı kullanımları arasındaki ilişki hakkında somut veriler ortaya koyulmuştur. Bunu yaparken sonuçların daha anlamlı olması için mahlasın hem zihaflı hem de zihafsız kullanımları bir arada değerlendirilmiştir. İkinci olarak anlamın mahlasta yapılan zihaf hususunda nasıl bir işlevi olduğuna değinilmiştir. Anlamı şekillendiren terkip ve eklerin mahlastaki zihafa nasıl yön verdiği üzerinde de durulmuştır. Bu sayede şairlerin mahlasta yaptığı zihafın keyfiyeti hakkında somut veriler ortaya koyulduğu gibi diğer şairlerin mahlasta yaptığı zihafla ilgili yapılacak araştırmalar için de bir örnek sunulmuştur.
Keywords : Aruz, mahlas, zihaf, Bâkî, Fuzûlî