DÂRÜŞŞAFAKA’DA BİR MÜDERRİS: ŞİRVANLI MEHMED HÂLİS EFENDİ’NİN HAYATI VE ESERLERİ

Authors : Mehmet Şamil Baş

Pages : 576-602

Doi:10.28981/hikmet.1485945

View : 116 | Download : 98

Publication Date : 2024-09-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Şirvanlı Mehmed Hâlis Efendi, Osmanlı’nın son döneminde 1843-1913 yılları arasında yaşamış son Osmanlı uleması şahsiyetlerden biridir. Memleketi Şirvan’da başlayan ilim hayatı bir süre Amasya’da devam etmiş ve İstanbul’da kemâle ermiştir. Fatih Camii’nde Yusuf Ziyaeddin Efendi’nin rahle-i tedrisinden geçtikten ve onun ilk icâzet verdiği isimlerden biri olduktan sonra Kemalpaşa’da müdürlük ve Menemen’de kaymakamlık gibi bazı görevlerde bulunmuş; ardından yetiştiği Fatih Külliyesinin önemli kısımlarından olan Tabhâne Medresesi’nde dersler vermiş ve Ders Vekili makamına kadar yükselmiştir. Vefatına kadar Meclis-i Tedkîkât-ı Şer’iyye azalığında bulunmuştur. Koca Mustafa Paşa Askerî Rüşdiyesi’nde Arapça ve Galata Rüşdiyesi’nde Farsça muallimliği yapsa da onun en çok emek verdiği kurum özellikle Arapça, akaid, belagat ve fıkıh derslerini okuttuğu ve otuzbeş yıl hizmet ettiği Dârüşşafaka olmuştur. Arapçaya ve Farsçaya olan vukûfiyyeti dolayısıyla kaleme aldığı eserler Dârüşşafaka’da ders kitabı olarak okutulmuştur. Bununla birlikte medreselerde tedrisatın yenilenmesi ve bu kurumların ıslah edilmesi hususunda büyük bir çaba göstermiş, 1910 yılında Medâris-i İslâmiye’nin açılış konuşmasını ve hazırlıklarını yapmıştır. Kaynaklarda Şirvanlı Mehmed Hâlis’e ait olmayan eserlerin bazıları ona ait gösterilmiş, bazı eserlerine ise hiç değinilmemiştir. Bu makale, Şirvanlı Mehmed Hâlis Efendi’nin hayatını ulema sicil dosyasından, arşiv belgelerinden ve hakkında bilgi veren diğer kaynaklardan hareketle ortaya çıkarmayı; aynı ismi taşıyan Mehmed Hâlis isimli şahsiyetlerin kimler olduğunu netleştirerek kaynaklardaki problemleri çözmeyi, Şirvanlı Mehmed Hâlis’in kaynaklarda zikredilen ve edilmeyen eserlerinin hangilerini olduğunu tespit etmeyi ve diğer Mehmed Hâlis isimli şahıslara ait olup Şirvanlı Mehmed Hâlis adıyla kataloglanan ya da zikredilen eserleri tespit etmeyi hedeflemektedir.
Keywords : Türk İslam Edebiyatı, Mehmed Hâlis, Müderris, Dârüşşafaka, Biyografi