ALİ EMÎRÎ DÎVÂNI’NDA TEMÂŞÂDAN TEFEKKÜRE DÂVET

Authors : Nurgül Karayazı Bal

Pages : 102-122

Doi:10.28981/hikmet.1508784

View : 82 | Download : 83

Publication Date : 2024-09-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Kültür târihimizin önemli şahsiyetlerinden Ali Emîrî Efendi (1857-1924), daha ziyâde ve öncelikli olarak Türk dili, târihi ve toplum hayatının her sahasına ait çeşitli ve zengin bilgileri ihtivâ etmesi açısından eşsiz değerde bir kaynak olan Dîvânu Lügâti’t-Türk’ü bulup yurt dışına kaçırılmaktan kurtarmasının yanı sıra kitap aşkı, birçok fedâkârlıkların gölgesinde biriktirdiği nitelikli yazma eser kitapları ve sahip olduğu bu eserlerle oluşturduğu kütüphanesini gönülden bağlı olduğu milletine bağışlamasıyla hatırlanan bir Osmanlı münevveridir. Bu yönleriyle tavsif ve takdir edilen Emîrî’nin klasik Türk şiiri geleneğinde kaleme aldığı şiirlerinin mânâ dünyasının zenginliği de üzerinde düşünülüp araştırılması gereken bir hakikattir. Şâirin geleneğin söz vâdisinde yazdığı şiirlerinde dikkat çeken husûsiyetlerden biri İslâmî dünya görüşünün, hayat ve hakikat telakkîsinin onun şiirlerinin mânâ dünyasını şekillendirmesidir. Tasavvuf literatürüne de hâkimiyeti şiirlerinde âşikâr olan şâir; âleme, eşyâya, mevcûdâta hikmet nazarıyla bakmakta okuyucusunu da aynı hakikati görmeye dâvet etmektedir. Şiirlerinde sıklıkla “bak, gör, seyr et, temâşâ eyle” ifâdelerinin yer alması onun bu dâvetinin izharı olsa gerektir. Bu makalede Emîrî’nin Dîvân’ında yer alan “bak, gör, seyr et, temâşâ eyle” kelimelerinin geçtiği seçili beyitler söz varlığı çerçevesinde öne çıkan kavramlar açısından ele alınıp değerlendirilecek; Emîrî’nin hikmet, ibret, mev’ize çizgisindeki şiirlerinde görülen başarılı anlatım tarzı ortaya konulmaya çalışılacaktır.
Keywords : Alî Emîrî, âlem, temâşâ, tefekkür