ZAMANA GÜLEN İMGE: OPHELİA KOMPLEKSİ VE AHMET HAMDİ TANPINAR’IN “AYNA” ŞİİRİ

Authors : Gökhan Tunç

Pages : 205-216

Doi:10.28981/hikmet.1530343

View : 130 | Download : 144

Publication Date : 2024-10-31

Article Type : Research Paper

Abstract :William Shakespeare’in klasikleşmiş bir niteliğe sahip Hamlet adlı oyununda yer alan Ophelia karakteri, merkezî kişi olan Hamlet’in aksine arka planda kalmıştır. Ancak birçok araştırmacıya göre Ophelia, Shakespeare’in en trajik kadın karakterlerinden biridir. Annesini erken bir yaşta kaybeden söz konusu figür, başkalarının nesnesi hâline gelmiştir. Öte yandan Gaston Bachelard onu, dişil intiharın bir simgesi olarak yorumlar ve su, güzel kadın ve ölüm denklemleriyle birlikte Ophelia kompleksini ileri sürer. Bachelard gibi Ahmet Hamdi Tanpınar da Ophelia kompleksine çok özel bir konum atfeder. Tanpınar, suda çoğunlukla Ophelia’nın “yarım kalmış türküsünü”, “saçlarının dağınık rüyasını” görür. Ophelia kompleksine romanlarında, hikâyelerinde ve denemelerinde yer veren Tanpınar’ın Yahya Kemal Beyatlı ve Ahmet Haşim’in şiirlerini değerlendirirken de bu komplekse başvurması dikkat çekicidir. Bununla birlikte Tanpınar; akademisyen/eleştirmen vasfıyla okuduklarını, diğer şairlerde tespit ettiklerini, peoetik bir bilince ve şiirsel ürüne dönüştürebilmeyi başarabilmiş bir sanatçıdır. İfade edilen özellik Tanpınar’ın “Ayna” adlı şiirinde de görülebilmektedir. Bahsedilen çerçevede bu makalede şairin, “Ayna” şiirinin temeline Ophelia imgesini yerleştirdiği iddia edilmiş ve şiirde Ophelia kompleksinin sahip olduğu işlev yorumlanmıştır. Bu konuda iki düzlemde bir okuma önerilmiştir. Birinci olarak Ophelia’nın sevdiği kişiyle birleşemeyen, genç yaşta yarım kalan öyküsünün aksine bir tamlıktan, bir başka ifadeyle tamlık hayalinden bahsedilmiştir. Bu tamlık hayalinin ortaya çıkmasını sağlayan unsurlar ise su ile ateştir. İkinci düzlemde dişil su ile eril ateşin birleşmesinin fantazmatik bir şekilde şiirsel öznenin anne ile kavuşmasını imlediği öne sürülmüştür. Tanpınar, Ophelia imgesi ile birlikte kaybıyla yüzleşir, yarım kalmışlık duygusunu aşmaya çalışır.
Keywords : Ahmet Hamdi Tanpınar, Ophelia kompleksi, modern Türk şiiri, Ayna