Modern Dilbilime Göre Nahiv Terimlerinin Delaleti

Authors : Mohamed Rızk ELSHAHHAT ABDELHAMİT SHOEİR

Pages : 157-180

Doi:10.14395/hititilahiyat.443598

View : 14 | Download : 7

Publication Date : 2018-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :“Mustalah” insert ignore into journalissuearticles values(terim); kelimesi, “anlaşmak, uzlaşmak” anlamına gelmektedir. Zira “mustalah” insert ignore into journalissuearticles values(terim);,  bir ilmî disiplin mensuplarının, belirli bir bilimsel kavramı ifade etmek için kullandıkları kelime  üzerindeki uzlaşımına delalet eder. Terimler, el-Hârizmî’nin ifadesiyle, bilimlerin anahtarlarıdır.  Bunun yanı sıra “Terimleri anlamak, ilmin yarısıdır.” denilmiştir. Çünkü terim, bir kavrama delalet  eden lafızdır; bilgi de, birbiriyle sistematik şekilde irtibatlı kavramlardan oluşmaktadır. Terimbilim  ile dilbilim arasında sıkı bir bağ vardır: Terimbilim, uygulamalı dilbilimin kapsamına girmekte olup  ikisi arasındaki ilişki âmm-hâss ilişkisidir. Terimbilim, kavramların net bir şekilde tanımlanmasından  sonra başlar. Terimbilim, kelime üzerine araştırma yapmak ile sınırlı olup kavramlara delalet eden  terimlere –ki terimler de bu kavramları ifade etmeye yarar- ağırlık verir. Dilbilim ise, kelimelerin  yanı sıra cümle yapısı, ses gibi birçok farklı alanı inceler. Terimbilim, terimlerin belirli alanlarda sunumunu gerektirir. Ayrıca bir alanın terimleri, fikrî bir temele  göre birbiri ardına gelir/art arda gelir. Bu yönüyle terimbilim, anlam sahalarına göre kelimelerin  sunulması temeline dayalı sözlükçülük yaklaşımlarıyla ortaklık gösterir. Arap mirasında,  kelimelerin konularına göre sınıflandırılması fikrine yönelik çok sayıda uygulama bulunmaktadır.  Sözlük yazımının bu türünün en meşhur örneği İbn Sîde’nin “el-Muhassas” adlı sözlüğüdür.  Dilbilim de –en azından- aynı dilde birçok dilbilim terimleri sözlüğünün olduğu bir ortamda  terimlerin ortak olması/standartlaşması açısından terimbilime ihtiyaç duyduğu gibi dilbilim  temellerinin oturduğu teknik ve dilsel esasları açıklamak için terimbilimin verilerine ihtiyaç duyar.  Makale Planı Nahiv terimleri, eski ya da yeni dilbilim çalışmalarında büyük bir yekün teşkil etmektedir. Bundan  dolayı, nahiv terimleri için –asgari olarak temel noktaları karşılayacak şekilde- özel bir sözlüğe  ihtiyaç vardır. Ancak çalışmamız, en meşhur ve en yaygın terimlerle sınırlı olup bir giriş ve üç  bölümden oluşmaktadır. Her bölüm, aşağıda olduğu üzere bazı terimleri kapsamaktadır.  Birinci Bölüm: Cümle yapısı ve cümlenin anlamına dair terimler: Dil, olay, sözdizim düzeyi, nazm,  nahvî delalet, fonksiyonel delalet, irab, mana ve nahvî zaman terimleri ele alınmaktadır.  İkinci Bölüm: Dilbilgisi kuralları ve anlam ile olan ilişkisine dair terimler: Nahiv, gramatikal sistem,  cümle, kelime grubu insert ignore into journalissuearticles values(et-terkib en-nahvî);, âmil, nesh ve mefuller terimleri ele alınmaktadır.  Üçüncü Bölüm: Nahiv ve anlam açısından “isnad” terimi: İsnad, müsned, müsned ileyh, umde ve  fadle terimleri ele alınmaktadır. 
Keywords : Dilbilim, Terim, Nahiv, Delalet