Nahiv İlminde Amel Şartı Olarak İhtisâs (Özgülük) Olgusu

Authors : Yunus İnanç

Pages : 187-206

Doi:10.14395/hititilahiyat.484742

View : 14 | Download : 11

Publication Date : 2019-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Öz Cümledeki değişikliklere yol açan neden arayışının sonucunda ulaşılan ‘âmil olgusu, nahiv ilminin en temel kavramlarından sayılmış, nahvin bütün çerçevesini şekillendirmiştir. ‘Âmil olgusu nahivdeki pek çok tartışmalı noktada gündeme gelmiştir. Nahiv eserlerinin büyük bir kısmının ana teması ‘âmil merkezli olarak şekillenmiş ve bu eserlerin teorik çerçevesi ‘âmil nazariyesi üzerine oturmuştur. Nahivdeki birçok meseleye ‘âmil kavramından hareketle çözüm bulunmaya çalışılmıştır. Ancak gerek klasik dönem dilcileri ve gerekse modern dönem dilcileri ‘âmil kavramını ve buna bağlı olarak şekillenen nahvi çokça eleştirmişlerdir. Öte yandan nahiv eserlerinde ‘âmil kavramı ile irtibatlı olarak ele alınan bir diğer kavram da “ihtisâs” kavramı olmuştur. Burada ihtisâstan kastedilen, bir ögenin başka ögeler üzerinde etkin olması için sadece o ögenin bağlı olduğu kelime gurubuna özgü olmasıdır. Bir ögenin ‘âmil olması için ön şart niteliğinde görülen ihtisâs olgusu nahivdeki tartışmalı konularda dile getirilmiş ve tartışmanın yönünü değiştirmiştir. Bu bakımdan bu çalışmada öncelikle ‘âmil ile ilgili temel hususlara temas edilecek, ardından ‘âmil olmanın temel şartı olarak görülen ve nahiv eserlerinde bu bağlamda ele alınan ihtisâs olgusu üzerinde durulacaktır. Nahiv eserlerinde yer alan ve ihtisâs olgusunun belirleyici olduğu dil kurallarının örnekleri irdelenecektir. Nahivcilerin büyük oranda ittifak ettiği ilkeler arasında önemli bir ilke vardır ki çalışmamızın konusu ile doğrudan irtibatlı olduğundan burada ayrıca ele alınacaktır. Bu da isim ve fiillerin ‘âmillerinin kendilerine özgü olduğu, isimlerin ‘âmillerinin fiiller üzerinde, fiillerin ‘âmillerinin de isimler üzerinde amel etmeyeceği ilkesidir.
Keywords : Nahiv, İhtisâs, Arapça, Nahiv Usûlü, Âmil