Zemahşerî’nin `Ruûsu’l-Mesâil` İsimli Hilâf Türü Eserinin Tahlil Edilmesi

Authors : Abdülkadir TEKİN

Pages : 465-496

Doi:10.14395/hititilahiyat.569949

View : 16 | Download : 7

Publication Date : 2019-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Arap dili ve belâgatı konusunda otorite kabul edilmiş bir şahsiyet olan Zemahşerî insert ignore into journalissuearticles values(ö.538/1143); çok yönlü bir âlimdir. Tefsir, fıkıh, hadis ve kelâm gibi disiplinlerde de geniş bir ilme sahip olan Zemahşerî itikatta koyu bir mu’tezilî olup, amelde ise Hanefî mezhebine mensuptur. Onun fıkıhla ilgili kaleme almış olduğu “Ruûsu’l-mesâil” isimli eseri hilâf ilmi açısından önemli bir yere sahiptir. Zemahşerî bu eserinde, mensubu olduğu Hanefî mezhebinin Şâfiî mezhebinden farklı olan hükümlerini çoğunlukla herhangi bir tercihte bulunmadan karşılıklı deliller bağlamında mukayeseli olarak okuyucuya sunmaktadır. Bu yönüyle Zemahşerî’nin yaygın olarak bilinen diğer yönlerinin yanında iyi bir fakîh olduğunu söylemek mümkündür. Zira iki tarafın delillerini ortaya koymak suretiyle Hanefî ve Şâfiî mezhepleri arasındaki ihtilafları muhtasar bir biçimde ortaya koyan bir eser kaleme almak, her iki mezhebe de vâkıf olmayı gerektirir. Diğer eserlerinde itikâdî olarak mu’tezilî taraftarlığı dikkat çeken ve bu yönde muhaliflerini sert bir dille eleştirdiği göze çarpan Zemahşerî’nin bu eserinde amelde mensubu olduğu Hanefî mezhebi noktasında aynı üslubu takip etmediği ve daha müsamahakar bir çizgi izlediğini görmekteyiz. Müellifin bu yönüyle okuyucuya fürû’ fıkıhta mezhep taassubundan uzak çok yönlü bir fıkıh düşüncesi kazandırmayı amaçladığını söylemek mümkündür. Bu çalışmada fıkhın alt disiplinlerinden uzmanlık gerektiren hilâf türünde muhtasar olarak kaleme alınan “Ruûsu’l-mesâil” isimli eseri bağlamında Zemahşerî’nin fıkıhçılık yönü tespit edilmeye çalışılmıştır.
Keywords : Zemahşerî, Fıkıh, Hanefî, Ruûsul mesâil, Hilâf ilmi