دلالة التَّعبير باسم الفاعل في القرآن الكريم

Authors : Muhammed RIZK

Pages : 405-426

Doi:10.14395/hititilahiyat.659855

View : 18 | Download : 11

Publication Date : 2020-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İsm-i fâil, Arapçada sarf ilminin insert ignore into journalissuearticles values(morfoloji); en önemli isimlerinden sayılmaktadır. Bu önem, vezninin kelamda çok kullanılmasından kaynaklanmaktadır. İsm-i fâil, şimdiki zamanda hakîkat, geçmiş ve gelecek zamanda ise mecaz anlamı ifade etmektedir. İsm-i fâil; fiili yapan kişiye veya fiilin kendisinden meydana geldiği şeye delalet etmesi için “fâ‘ilun” vezninde sübût insert ignore into journalissuearticles values(devamlılık); değil, hudûs insert ignore into journalissuearticles values(geçicilik); anlamı ifade eden türemiş bir isimdir. İsm-i fâil, sülâsî mücerred fiillerden “fâ‘ilun- فاعل ” vezninde, sülâsî dışındaki fiillerin muzârî vezninden, muzârîlik harfini zammeli mîm’e dönüştürüp, sondan bir önceki harfi meksûr yaparak oluşturulur. Sülâsî dışındaki fiillerin ism-i fâillerinin çeşitli anlamları vardır. Bu anlamlardan Kur’ân-ı Kerîm’de yer alanlar şunlardır: 1- Ta‘diye insert ignore into journalissuearticles values(geçişlilik);, 2- Teksîr insert ignore into journalissuearticles values(çokluk);, 3- Müşâreke insert ignore into journalissuearticles values(ortaklık);, 4- Mutâva‘at insert ignore into journalissuearticles values(dönüşlülük);, 5- Kusur, sakatlık ve renkler insert ignore into journalissuearticles values(‘uyûb ve elvân);, 6- Tekellüf insert ignore into journalissuearticles values(zoraki yapmak);, 7- Telep ve suâl insert ignore into journalissuearticles values(istek-sorgu);, 8- Mübalağa insert ignore into journalissuearticles values(abartı);. İsm-i fâilin zikredilen anlamları sarf ilminde sülâsî dışındaki fiillerin ism-i fâil vezinlerine aittir. Bu durum, bu manaların, sülâsî dışındaki fiillerin ism-i fâil vezinlerine has olduğu anlamına gelmez. Zira sülâsî fiillerin ism-i fâil vezni de bu anlamlardan bazılarını ifade etmektedir. Dolayısıyla hem sülâsi fiillerin ism-i fâil vezninin hem de sülâsi dışındaki fiillerin ism-i fâil vezinlerinin ifade ettikleri ortak anlamlar vardır. İsm-i fâil,   muzâf olup âmil olmadığında daha çok sübût insert ignore into journalissuearticles values(devamlılık); anlamı ifade eder.   Bu durumda izâfet, hakîkî izâfet olur. O zaman da ism-i fâil, âmil olup izâfeti lafzî olan sübût anlamlı sıfat-ı müşebbehe ile karıştırılmaktadır. Nahivcilerin; “ism-i fâil\`in teceddüt insert ignore into journalissuearticles values(yenilenme); anlamı ifade ettiği” şeklindeki görüşlerinin İbn Hişâm ve İbn Mâlik’de haklı gerekçeleri var gibi gözüküyor. Zira ism-i fâili hareke ve sükûn bakımından fiil gibi değerlendirmektedirler. İsim cümlesinde yer alan ism-i fâil, çoğunlukla sübût ve süreklilik anlamı ifade eder. Fiil cümlesinde yer alan ism-i fâil ise hudûs ve yenilenme anlamı ifade eder. İsm-i fâil, isim cümlesi bağlamında kullanılıp başında te’kîd lâmı insert ignore into journalissuearticles values(lâm-ı muzahlaka); bulunursa, bu durum sübût manasını artırır. Nahiv, tefsir ve belâgat kitapları, insert ignore into journalissuearticles values( عدل ); maddesinin bir tane anlamı olduğu konusunda görüş birliği içindedirler. Bu anlam; dönüşme, bir şeyden ayrılma, bir şeyi bırakıp başkasına yönelme anlamıdır. Lügat kitapları, kelimenin bu anlamının yanı sıra başka anlamlarının da olduğuna işaret etmektedir. Kur’ân bağlamında, çeşitli anlamlar ifade etmesi için insert ignore into journalissuearticles values( عدل ); maddesinin farklı vezinleri kullanılmıştır. Bu anlamlar arasında bir şeyi bırakıp başkasına yönelme anlamı yer almamaktadır. Her hangi bir dil metninde, bir kelimenin anlamı dışında kullanıldığı olgusunun varlığını ifade eden bir yargının kabul görmüş dil kanunlarına dayanması gerekir. Aksi takdirde bu yargı mesnetten yoksun rastgele bir yargı olacaktır. Kur’ân-ı Kerîm’de ism-i fâil, ism-i meful anlamında çokça kullanılmıştır. İsm-i fâil, belâgatle ilgili veya psikolojik bir maksatla kendi anlamı dışında kullanılmaktadır. Bu kullanım, kelimenin kendi anlamı dışında kullanıldığını gösteren bir karine ile derin bir mana içermektedir.
Keywords : Arap Dili ve Edebiyatı, Gramer, Semantik, Müştaklar, İsm i fail, Sübut, Yenilenme, Değişme