Mecâz Teriminin Gelişim Sürecinde el-Ferrâ’nın Yeri

Authors : Selim TÜRCAN

Pages : 89-122

View : 11 | Download : 7

Publication Date : 2003-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :el-Ferrâ’ya, mecâz teriminin gelişim sürecinde nadiren yer verilir. Bize göre onun kelâmî eğilimi veya mutezilî olduğu iddiası göz onüne alınırsa, mecâz teriminin gelişim sürecinde önemli bir yerinin olduğu söylenebilir. Çünkü söz konusu terim, en az bir dilbilim terimi olduğu kadar, teolojik bir terimdir de. Bu açıdan bakıldığında, mecâz kavramında, onun, çağdaşı Ebû Ubeyde’den daha yetkin bir kavrayışı yakalamış olduğu söylenebilir. Diğer taraftan el-Ferrâ, Ebû Ubeyde’nin aksine, ne mecâz ismini ne de türevlerini kullanmıştır. Onun dile yaklaşımındaki ana ilkesi, Araplar’ın geleneksel olarak geçerli ve doğru kabul ettikleri şeyleri ölçü kabul etmesidir. Mecâz kavramını da bu ilkeye uygun bir şekilde dile getirmiştir. el-Ferrâ’nın, mecâza dair kavramsallaştırmalara, bir takım saiklerle ulaştığı söylenebilir. Bunlar, dilde kimi ifadelerin ilk kullanıldıkları anlamlar dışında kullanılması, söz söylerken kimi unsurları hazfedilmiş cümlelerin takdirlerle tamamlanabilmesi, kimi kıraat farklılıklarının anlamsal olarak karşılaştırılması ve itikadî hassasiyetlerin dildeki kimi ifadeleri farklı yorumlamayı gerektirmesidir. Sonuç olarak, el-Ferrâ’nın, mecâzı neredeyse bütün unsurlarıyla kavradığını söyleyebiliriz.
Keywords : Mecâz, söz, terim, kavram, süreç, el Ferrâ