Batılı Paradigmaların Dönüştürücülüğü Bağlamında Tanzimat Şiirinde Deist Etkiler

Authors : Ümmühan GÖKMEN

Pages : 296-317

Doi:10.20304/humanitas.554807

View : 14 | Download : 8

Publication Date : 2019-10-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Genelde edebiyatın, özelde şiirin felsefeyle ilişkisinin kadim zamanlara dayandığı bilinmektedir. Bu ilişki, felsefede meydana gelen paradigma değişimlerinin şair personasını ve şiirin içeriğini nasıl dönüştürdüğünü gözlemlemeyi mümkün kılmaktadır. Rönesans’la artan ve Aydınlanma ile devam eden bilimsel ve düşünsel gelişmeler Batı’da bireysel ve toplumsal pek çok alanda paradigma değişimlerine sebep olmuştur. Aydınlanma ile bu süreç gelişerek din merkezli toplumsal yapıyı akıl merkezli hâle getirmiştir. Batı'daki gelişmelerin Osmanlı toplumunda da geleneksel yaşayış ve düşünüş tarzlarını dönüştürmeye başladığı görülür. Tanzimat'ın ilanı ile hız kazanan bu süreçle birlikte bireyin varlıkla, toplumla ve kendisiyle ilişkisini konumlandırmasında önemli ölçülerde farklılaşmalar meydana gelir. Değişimin Osmanlı edebiyat sahasındaki etkileri, ilk olarak yüzyıllar boyu en önemli ifade aracı olan şiirde kendini göstermiştir. Bu bağlamda Tanzimat Dönemi Türk şiirinde dikkat çeken farklılaşmalardan biri de deist düşüncenin şiirin içeriğindeki yansımalarıdır. Bu çalışma, Batı felsefesinin Osmanlı düşünce dünyasında meydana getirdiği paradigma değişimleri bağlamında Tanzimat şiirindeki  deist etkileri tespit etmeyi amaçlamaktadır.
Keywords : Paradigma, şiir, deizm, Batı felsefesi, Tanzimat dönemi