OSMANLI-TÜRK MODERNLEŞME SÜRECİNDE SİYASAL İSLAMCILIK İDEOLOJİSİ: KÜLTÜRELCİ ANALİZLERİN ÖTESİ VE MODERNLEŞMENİN İSLAMCI YÜZLERİ

Authors : Fuat GÜLLÜPINAR

Pages : 206-230

Doi:10.20304/humanitas.685455

View : 16 | Download : 10

Publication Date : 2020-10-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makale, İslamcılık ideolojisini 19. yüzyıl Osmanlı toplumunun sosyo-ekonomik ve politik koşulları ile ilişkilendirerek açıklamaya çalışmaktadır. İslamcılığın sosyo-ekonomik ve diğer toplumsal düzeyler açısından analizi, İslamcılığı, mutlak bir dindar muhafazakârlık, köktencilik (fundamentalizm) ve irtica gibi kategorilerin ötesinde, daha somut toplumsal ve siyasal koşullar üzerinden değerlendirmeyi mümkün kılar. İslamcılığın doğuşu, otantik geleneğe dönmeyi amaçlayan bir yenilenme hareketi değil, üçüncü dünyadaki başarısız modernleşme girişimleri karşısında alt-üst olan ve yoksullaşan Müslüman insanların ve entelektüellerin verdiği bir yanıttı. İslamcılık, hem belirli bir tip modernleşmeye yani batılılaşmaya karşı olan; bu anlamda modernleşmeye direnen, hem de modernleşmeye ayak uydurmaya çalışan Yeni-Osmanlı hareketine ilham vermiştir. Namık Kemal, Ali Suavi, Ziya Paşa’nın öncülüğünde kurulmuş olan Yeni-Osmanlı hareketi, on dokuzuncu yüzyıl boyunca modernleşmenin hâkim iktidar ilişkilerine dokunmaksızın, “melez” İslami değerler adına yeni bir iktidar şekli aradı. İslamcılığı politik söylemlerden daha çok onu adeta geleneksel İslam olarak değerlendiren bazı indirgemeci yaklaşımların eleştirel olarak analiz edilmesi önemli bir ihtiyaç olarak karşımızda durmaktadır.
Keywords : Osmanlı Türk modernleşmesi, İslamcılık, Yeni Osmanlılar, İdeoloji, Kalkınmacılık