Bilgi ve İktidar Arasındaki Ne İlk Ne de Son Randevu: Nizam-ı Cedidin Meşruiyeti Bağlamında Meşihat Makamı

Authors : Ercüment TOPUZ

Pages : 209-230

View : 7 | Download : 9

Publication Date : 2019-01-01

Article Type : Research Paper

Abstract :İnsanlık tarihine eşine az rastlanır bir başarı hikâyesi sunan Osmanlı, bu hikâyesinin kurgusunu ise ilmiye sınıfına yazdırmıştır. İlmiyenin böyle bir mesuliyet ile kurumsal bir tarzda ön plana çıkmasını temin edenler ise Osmanlı’nın selefleri olan Selçuklular olmuştur. Selçukluların kendi siyasal meşruiyetlerini koordine etme merakı ile medreselere dolayısıyla bu kurum mensupları olan ilmiye sınıfına yükledikleri mesuliyet bilinci, XIV. yüzyıl evvelinde yaşanan siyasal ve sosyal travmaların da etkisiyle Osmanlılar tarafından yeniden ihya edilmiştir. Osmanlı Devleti, ilmiye sınıfına sistematik bir örgütlenme biçimi kazandırarak bu kurumun en önemli ayaklarını teşkil eden ifta faktörü üzerinden siyasi ve içtimai hafızayı ve kaza organıyla da zikredilen alanlardaki hareketi koordine etmiştir. Osmanlılar, ilmiye sınıfına yükledikleri bu tür mükellefiyetlerle kendi siyasal sabite ve parametrelerine karşı oluşabilecek herhangi bir muhalefeti dizginlemeyi amaçlamışlardır. Böyle bir amaca matuf mesuliyetin müşahhas formatta sergilendiği dönemlerden biri de Nizam-ı Cedid ismi ile müsemma III. Selim saltanatı olmuştur.
Keywords : Osmanlı, Meşruiyet, medrese, ilmiye sınıfı, Nizam ı Cedid