16. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Devleti’nde Zimmî İsyanları ve Bunların Örfî Hukuk-Şerî Hukuk Açısından İncelenmesi: Arnavut Zimmîleri Örneği

Authors : Fatih ŞABANİ

Pages : 150-180

Doi:10.5281/zenodo.7513168

View : 10 | Download : 12

Publication Date : 2023-01-10

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devleti’nin hâkimiyeti altında yaşayan çeşitli etnik ve dini grupların zaman zaman hükümete veya bölgedeki devlet yetkililerine karşı farklı sebep ve nedenlerle isyan ettikleri görülmektedir. Osmanlı tarihini ve hukukunu inceleyen araştırmacılar daha çok müslümanlar tarafından meydana gelen Yeniçeri ve Celâlî isyanlarını siyasî ve tarihî açıdan incelemiş olup bunların hukukî boyutlarını tetkik ve analiz eden çok az araştırma yapılmıştır. Özellikle klasik dönemde zimmî statüsünde bulunan Osmanlı tebaanın çıkardığı isyanlar müstakil olarak inceleme konusu yapılmamıştır. Binaenaleyh zimmî isyanlarının siyasî, tarihî ve hukukî bakımından inceleyecek ve bu konuda Osmanlı Devleti’nin izlediği politikalar, âsilere yönelik aldığı tedbirler ve suçlulara uyguladığı hükümleri günyüzüne çıkaracak akademik araştırmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu makale, 1560–1590 yılları arasında zimmî statüsündeki Arnavutların çıkardıkları isyanları hukukî yönünden incelemeyi amaçlamaktadır. Ayrıca bu çalışma Osmanlı Devleti’nin zimmî âsilere yönelik hukukî uygulamalarının şerî hükümlere uyumlu olup olmadığını da tetkik etmeyi hedeflemektedir. Konu Osmanlı merkezî idarenin âsi zimmîlerle ilgili Arnavutluk’taki devlet yetkililerine gönderdiği emirler ve şeyhülislamların bu konuda verdiği fetvalar incelenerek örfî hukuku temsil eden Dîvân-ı Hümâyun kurumu ile şerî hukuku temsil eden Şeyhülislamlık kurumunun birbiriyle ne kadar uyumlu olduğu ve bunların şerî hükümlere ne derecede riayet ettikleri tespit edilmiştir.
Keywords : Osmanlı Hukuku, Şerî Hukuk Örfî Hukuk, Dîvân ı Hümâyun Kararları, Zimmî Arnavut İsyanları, Şeyhülislam Fetvaları