İlâhî Sıfatlar Çerçevesinde Dâvûd-i Kayserî’nin İnsan Fiilleri ve Özgürlüğü Konusuna Yaklaşımları

Authors : Ali İhsan KILIÇ

Pages : 123-149

Doi:10.5281/zenodo.7513157

View : 9 | Download : 5

Publication Date : 2023-01-10

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışma Ekberî literatür açısından önde gelen şârihlerden Dâvûd-ı Kayserî’nin irâde ve meşîet sıfatları özelinde ilâhî isim ve sıfatlar ile onların mazharları arasındaki ilişkiyi konu edinmektedir. Böylesi bir çalışma, odaklandığı mesele itibariyle metafizik tartışmaların temel meselesi olan birlik-çokluk ilişkisinin bir türünü oluşturduğu için İslam nazarî geleneklerinin ortaklaştığı bir zemine sahiptir. Bu nedenle çalışmada ilk olarak Ekberî düşüncenin teşekkülünden önce ortaya çıkmış kelamî ve felsefî yaklaşım tarzları genel hatlarıyla ortaya konulmuştur. Bu yapılırken söz konusu geleneklerin bu konudaki temel prensiplerini ve perspektiflerini yansıtmak amaçlanmış, bu nedenle konunun ana kaynaklardan takip edilmesi yerine ikincil literatür üzerinden daha özlü bir çerçevede sunulması şeklinde bir yöntem tercih edilmiştir. Dâvûd-ı Kayserî’nin yaşadığı dönem söz konusu geleneklerin yöntemlerinin birbirleri karşısında sınandığı ve yer yer tedahüllerin de olduğu bir zamana karşılık geldiği için kavram ve önermelerin takibinin yapılmasına ve Ekberî düşünce perspektifinden bunların ne anlama geldiğine de odaklanılmıştır. Bu bağlamda Dâvûd-ı Kayserî’nin yaklaşımlarını belirlemede a’yân-ı sâbite kavramı ile “ilmin ma’luma tâbî olduğu” ilkesinin çalışmada merkezde durduğu belirtilmelidir. Bununla birlikte bu kavramların hangi boyutlarda mezc anlamına geldiği hangi yönlerden meseleleri yeni bağlamlara taşıdığı sorularına cevap aranmıştır. Böylece Ekberî düşüncenin klasik tartışmalardan birisi karşısında nerede durduğu ve ne türden yaklaşımlar geliştirdiği ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Keywords : Dâvûd ı Kayserî, İrade, Meşîet, Ayân ı Sâbite, Kaza, Kader