İNSAN-DOĞA İLİŞKİSİ: HACI BEKTAŞ VELİ’NİN MAKALAT’ININ İNCELENMESİ

Authors : Bilge Kağan ŞAKACI, Onur KULAÇ

Pages : 55-65

View : 13 | Download : 5

Publication Date : 2021-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk-İslam kültürünün önemli düşünürlerinden biri de Hacı Bektaş Veli’dir. Bektaşilik tarikatının ve Yeniçeri Ocağı’nın kurulmasına katkı sağladığı bilinmektedir. Çok sayıda halife ve derviş yetiştirmiştir. Veli’nin insan ve kainata dair görüşlerini de aktardığı Makalat adlı eserinde; insanın doğa ile ilişkisine de yer verilmektedir. Makalat “makaleler” anlamı taşımaktadır. Esere “Kırk Makale” anlamına gelen Makâlât-ı erba’în (bir başka deyişle El- Makâlâtu’l-erba’ûn) adı verilmiştir. Aslı Arapça olan eser daha sonradan Türkçe’ye çevrilmiştir. Makalat dışındaki eserlerinin onun olduğuna dair bilgiler şüphelidir. Sekiz bâba ayrılan eserde insanın tasviri üzerinde de durulmuştur. Dört çeşit insan olduğunu belirtirken hepsinin ayrı ayrı ibadetleri, arzusu ve hali olduğunu aktarmaktadır. İnsanın önemli özellikleri arasında ilim, akıl ve gönlün yer aldığını belirtmektedir. Gönül gözü kapalı olanların da hayvandan da aşağı olduğunu dile getirmektedir. Veli aynı zamanda Allah’ın yarattıkları arasında en ulusunun insan olduğunu belirtmektedir. İnsan ve doğanın birbirine benzer birçok özelliği bulunduğunu da örneklerle ortaya koymaktadır. Bu çalışmada Hacı Bektaş Veli’nin görüşleri Makalat eseri üzerinden insan çeşitleri ve insan-doğa ilişkisi üzerinden açıklanmaktadır. Bu çalışmanın amacı Hacı Bektaş Veli’nin insan tasvirini gözler önüne sererek, insan doğa arasında kurduğu analoji ortaya çıkarmaktadır. Çalışma literatür taraması kaynaklı teorik bir çalışmadır. Birincil veri kaynağı olarak Hacı Bektaş Veli’nin Makalat eseri kullanılırken; çalışma aynı zamanda bu eserlerle alakalı ikincil kaynaklardan faydalanılarak güçlendirilmektedir.
Keywords : Hacı Bektaş Veli, Makalat, İnsan, Doğa, Gönül, Akıl