Cevâz-ı Şer'î Damâna Münâfidir” Kâidesi Kapsamında Hukuka Uygunluk Sebepleri Hakkında Bir İnceleme

Authors : Ahmet AKMAN

Pages : 29-37

View : 12 | Download : 6

Publication Date : 2022-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Birbirine benzeyen meselelerin aynı yahut benzer genel önermelere göre çözümlenmesi hukuki anlayışta ve uygulamada istikrar açısından oldukça önemlidir. Bu açıdan külli (temel) kâideler hukuk mantığının gelişmesine katkı verirler. İslâm hukuk tarihi itibariyle bu mantığın ürünü olan uygulama ve hukuki eserlere erken dönemlerden itibaren rastlanır. Bu kâidelerin önemli bir kısmı Kur’an-ı Kerim ve Hadis-i Şeriflerden ya doğrudan alınmış veya bazı nasların ortak anlamı olarak ortaya çıkmışlardır. Ancak bu temel önermelerin bir kanunlaştırmaya konu oluşu ilk defa ve kapsamlı olarak Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye vasıtasıyla olmuştur. Osmanlının en önemli milli kanun kodu kabul edilebilecek olan Mecelle’de ilk yüz maddesi çerçevesinde bunlar düzenlenmiştir. Bunlar arasında 91’inci maddede tazminat hukukunun önemli bileşenlerinden olan; “Cevâz-ı şer'î ḍamâna münafidir” kâidesi yer alır. Mecelle, zararın giderilmesinin arz ettiği öneme ve haksız fiilin sonuçlarına farklı maddelerinde vurgu yaptıktan sonra hukuka uygunluk sebepleri arasında yer alan, hukukun cevaz vermesi ile zararın giderilmesi ilişkisini bu maddede veciz bir şekilde düzenlemiştir. Külli kâideler mahkemelerde doğrudan uygulanmak yerine hâkimlere, uygulayıcılara ve hukuk insanlarına yol gösterici, kanaat oluşturucu etkiye sahiptirler.
Keywords : İslâm Hukuku, Külli Kâide, Tazmin, Yasak, Cevaz