Toplumsal Boyutları Bakımından Edebi Gazeteciliğin Sunduğu Olanaklar

Authors : İbrahim Hakan Dönmez

Pages : 179-192

Doi:10.47998/ikad.1438972

View : 68 | Download : 41

Publication Date : 2024-07-25

Article Type : Review Paper

Abstract :Kurmaca ya da gerçeklik iddiasındaki her metin, toplumsal yapı içerisindeki etkileşimin ürünü kelimelerden oluşması nedeniyle, sosyal ilişkileri ve onların ortak güç ilişkilerini kırarak da olsa yansıtan ideolojik yaşam üniteleridir. Sosyolojik yaklaşımlar içerisinde önemli bir dayanak olan bu anlayış, iletişim akademisyenlerinin de göz ardı edemeyeceği bir çıkış noktasıdır. Yukarıdaki anlayış dikkate alınarak bu çalışmada, edebiyat sosyolojisinin, iletişim sosyolojisinin ortaya çıkışında nasıl bir etkide bulunduğu ve nesnel gazetecilik ile kurmaca arasında yer alan edebi gazeteciliğin metinlerin sosyolojik incelenmesi açısından ne tür olanaklar sunduğu, örnekler üzerinden ortaya konmaya çalışılacaktır. Edebiyat ile gazeteciliğin kesiştiği bu nokta aynı zamanda kurmaca ve gerçeklik, öznellik ve nesnellik, olay ve olguların içinde veya dışarısında oluş durumuna ait sınırların da belirsizleştiği bir noktadır. Bu nokta bir yandan iletişim sosyolojisi ile ilgilenenler açısından birtakım güçlükler ortaya çıkartırken diğer yandan hem edebiyat sosyolojisinin hem de iletişim sosyolojisinin birikiminden yararlanma olanağını da beraberinde getirmektedir. Bu avantaj belki de edebi gazeteciliği iletişim sosyologları açısından ayrıcalıklı bir konuma getirmektedir. Bu konumu belirginleştirmek açısından çalışmada edebi gazeteciliğin doğuşu ve modern gazetecilikle bağı üzerinde durulmuştur. Ayrıca yukarıda bahsedilen güçlüğün yarattığı engellerden dolayı henüz edebi gazeteciliğin sosyolojik avantajlarından yeterince yararlanılmadığı düşüncesi ile sosyolojik okumanın olanaklarını öne çıkartmak için edebi gazetecilik olarak nitelenebilecek bazı yapıtlar ele alınmıştır. Bu yapıtlara yönelik sosyolojik yaklaşımın nasıl olması gerektiği tartışılmaya çalışılmıştır. Bu amaçla gerçekliğin ve anlatının birleştiği Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Anatoli gazetesinin sahibi Evangelinos Misailidis’in yazdığı pitaresk roman Tamaşa-yi Dünya ve Cefakaru Cefakeş ve Cemal Refik’in Mahkeme röportajları öykü kitaplarından bazı örnekler diğer ilgili bazı metinlere de göndermeler yapılarak analiz edilmiştir.
Keywords : edebi gazetecilik, iletişim sosyolojisi, röportaj, kurmaca