FRANCIS BACON VE GALILEO GALILEI’NIN ‘ARISTOTELESÇİLİK’ ELEŞTİRİSİNDE ‘NEDENSELLİK’ NOSYONUNUN DÖNÜŞÜMÜ

Authors : Emre Öztürk

Pages : 609-626

Doi:10.54282/inijoss.1456435

View : 61 | Download : 71

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Review Paper

Abstract :Nedensellik, sosyal bilimlerde olduğu kadar doğa bilimlerinde de üzerinde önemle durulan kavramlardan biridir. Nedensellik fikri, pek çok düşünür tarafından ele alınmış ve incelenmiştir. Bu anlamda, kavram, Antik Yunan köklerinden günümüze uzanan anlamsal mahiyetinde farklı değerlendirmelerle gündeme gelmiştir. Kavramın temel tartışma dinamiklerinin serimlenmesinde Aristoteles belirleyici bir hareket noktası konumundadır. Aristoteles nedensel açıklama üzerine kafa yormuş, kapsamlı ve birleştirici analizler üretmiş düşünürler arasında ayırıcı bir yere sahiptir. Nedenlere dair soruşturmasında, nedenlerin farklı nitelikleriyle “bir arada” değerlendirildiği bütüncül ve çok yönlü bir kavrayış sunmuştur. Uzunca bir dönem yaygın olarak kabul edilen bu görüş, “Aristotelesçilik” adı altında Skolastik öğretinin keskin kılıçlarına dönüşmüş ancak “yeni bilim”in yükselişiyle farklı isimlerce eleştiri konusu edilmiştir. Bu noktada Francis Bacon ve Galileo Galilei’nin Aristotelesçilik eleştirilerinin, nedensellik kavrayışının dönüşümünde belirleyici bir yeri bulunmaktadır. Onların eleştirileri ışığında nedensel açıklamanın kendisi de önemli bir dönüşüme uğramıştır. Modern bilimlerin doğuşunda etkili olan bu eleştiriler, doğa araştırmasına bakışı revize ederken ona yeni metodun ana hatlarını da tayin eden bir çerçeve kazandırmıştır. Makalede, Bacon ve Galileo’nun nedensellik kavrayışında gerçekleşen bu tarihsel kırılmadaki rolleri ele alınmış, onların bu minvaldeki fikirleri, Aristoteles(çilik)’in tezleri ve kabulleri ile mukayese edilerek tartışılmıştır. Bununla birlikte Bacon ve Galileo’nun Aristoteles şerhinin, sadece bir süreksizlik kavşağı olarak değil, belli bakımlardan bir devamlılık güzergahının da izlerini taşıdığı nüansların sergilenmesi amaçlanmıştır.
Keywords : Nedensellik, Aristoteles, Aristotelesçilik, Francis Bacon, Galileo Galilei.