CUMHURİYETİN İLANINDAN DEMOKRAT PARTİ İKTİDARINA KADAR TÜRK BASINI

Authors : Nurhan Aydın, Ferhat Acar, Bahar Şentürk Acar

Pages : 627-655

Doi:10.54282/inijoss.1514013

View : 81 | Download : 84

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk basını ile ilgili ilk sansür henüz Cumhuriyet kurulmadan önce 8 Şubat 1857 tarihli Matbaa Nizamnamesi ile gerçekleşmiştir. Bu Nizamname ile Türk basını yeni bir döneme girmiş, gazete çıkarmak için basım öncesinde gazetenin müsveddelerinin gösterilmesi ve daha birçok şart getirilmiştir. Nizamname 1909 Matbuat Kanununa kadar yürürlükte kalmıştır. Bu Nizamnameyi 1867 tarihli Sadrazam Ali Paşa tarafından çıkarılan Ali Kararnamesi takip etmiştir. Bu kararname geçici olarak çıkarılsa da 1909’a kadar başa geçen hangi hükümet olursa olsun kararnameyi kendisine göre kullanıp basına sansür uygulamaktan geri durmamıştır. II. Abdülhamit döneminde basın ciddi bir suskunluk dönemine girerken I. ve II. Meşrutiyet dönemlerinde basın üzerinde az da olsa bir rahatlama olmuştur. Hem Millî Mücadele hem de Cumhuriyetin kuruluşunun ilk döneminde basının desteğine önem verilmiş, basına kısmi özgürlükler tanınarak yeni kurulan devlete destek sağlanmaya çalışılmıştır. II. Dünya Savaşı sırasında ortaya çıkan siyasi ve iktisadi problemlerle birlikte yapılan eleştiriler iktidarı hedef almaya başlayınca sık sık gazete kapatma kararları uygulanmıştır. Yeni dünya düzeninde ortaya çıkan Sovyet istekleri de basına yansımış hem iktidar yanlısı hem de muhalefeti destekleyen basının Sovyet isteklerine karşı ortak fikirler beyan ettikleri görülmüştür. 1946 yılı sonrasında basın üzerindeki sansür nispeten kalkmış gibi görünse de muhalefet yanlısı basının eleştirileri sonrasında basını denetleme durumu devam etmiştir. Basın her daim kamuoyunu yönlendirecek bir araç olarak görülmüş ve çok partili sisteme geçişte etkisi göz ardı edilemeyecek derecede olmuştur.
Keywords : Basın, İktidar-Muhalefet, Sansür, Demokrat Parti, Gazete