Sürūrī’nin Muḍḥikāt Gazellerindeki Grotesk Dünya

Authors : Edith AMBROS, Gisela PROCHAZKA-EİSL

Pages : 141-163

Doi:10.34083/akaded.645769

View : 11 | Download : 6

Publication Date : 2019-12-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Sürūrī ve Hevāyī mahlaslarını kullanan Adanalı Seyyid ʿ O s mān (ö. 1814), öncelikle ebced hesabıyla tarih yazmaktaki olağanüstü yeteneğinden dolayı 18. yüzyılın en tanınmış şairlerinden biridir. Sürūrī, bir dīvān , ebced tarihlerinin birçoğunu içeren bir mecmū ‛ a ve genelde Hezliyyāt olarak anılan fakat kendisinin Mu ḍḥ ikāt adını verdiği bir eser yazmıştır. Sürūrī’nin Mu ḍḥ ikāt ’ı bu makalenin konusudur. Sürūrī’nin klasik (ama kasidesi eksik) bir dīvān ’ın şekil ölçütlerini örnek alarak Mu ḍḥ ikāt ’ıyla bir “anti- dīvān ” düzenlediği söylenebilir. Geleneksel bir dīvān ’a “paralel olarak” mizahi bir dīvān düzenlediğinden şimdilik emin olduğumuz tek Osmanlı şairi Sürūrīdir. Mu ḍḥ ikāt ’ın içerdiği gazeller, klasik lirik gazel ölçütlerine uymayan grotesk öğeler içermektedir. Bu grotesk öğeler sadece cinsel türden olmayıp bütün bedensel ihtiyaçları ve özürleri abartılı grotesk tarzda, cemiyet tabularını hiç göz önünde bulundurmadan betimlemektedir. 16. yüzyıldan itibaren arada bir günlük halk dilinde ve realist tonda gazeller yazılmıştır, hatta S ābit’in (17. yüzyıl) bazı gazellerinde groteske bir meyil vardır. 17. yüzyılın mizahi, gerçekçi, günlük dil ve argo kullanan “Hevāyī tarzının” takipçisi olarak görülen Sürūrī, Mu ḍḥ ikāt gazellerinde bu “tarzı” grotesk öğelerle zenginleştirmiştir.
Keywords : Sürūrī, Hevāyī, Dīvān, Muḍḥikāt, gazel