Nedim’in Berây-ı Sitâyiş-i Sa’dâbâd Adlı Kasidesine Metinlerarası Bir Yaklaşım: Gönderge ve Anıştırmalar

Authors : Munise KOÇ

Pages : 377-389

Doi:10.34083/akaded.646552

View : 12 | Download : 7

Publication Date : 2019-12-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Birçok araştırmacı tarafından tanımlanan ve farklı adlandırılmalarda bulunulan metinlerarasılık kavramı, özünde bir metnin bir ya da birçok metinle “söyleşmesi”dir. Metinler birbirleriyle çeşitli şekillerde söyleşir. Bunlardan ikisi gönderge ve anıştırmadır. Gönderge, bir metinden alıntı yapılmadan o metinden bahsedilmesidir. Daha geniş anlamı ile gönderge, bir metinde bir çağın, bir türün (yazınsal olsun ya da olmasın), bir geleneğin, yazar veya şair adlarının ya da bir şiir veya hikâye kişisinin, tarihî bir kahramanın, kutsal kitaplardan birinin adının açıkça anılmasıdır. Anıştırma ise göndergeye göre daha ketumdur. İlk anda anlaşılması kolay değildir. Anıştırma, bir metne birkaç kelime ya da yarım bilgiyle sezdirim yoluyla göndermede bulunmadır. Anıştırmaların anlaşılması çoğu zaman zordur ve belli bir bilgi birikimini gerektirir. Bu birikimin gerekliliği metinlerarasılıkta okurun önemini vurgulayan kuramcıları doğrular niteliktedir. Zira okur göndergeleri ve anıştırmaları anlayacak bilgi ve birikime sahip değilse metnin metinlerarasılığı ortaya çıkamaz. Sözlükte “kastetmek, bir şeye doğru yönelmek” gibi anlamlara gelen kaside terim olarak “belli bir amaçla söylenmiş, üzerinde düşünülmüş şiir” demektir. 18. yüzyıl şairlerinden Nedim Berây-ı Sitâyiş-i Sa’dâbâd adlı kasidesinde Sa’dâbâd bölgesinin güzelliğini tasvir ederken esasen mekân üzerinden III. Ahmed’in saltanatına dikkat çekmek istemiştir. Bu çalışmada söz konusu kasidenin teşbib bölümünde tasvir edilen Sa’dâbâd bölgesi hakkında kısaca bilgi verildikten sonra kasidenin şekil ve muhteva özelliklerine değinilip, gönderge ve anıştırmalar yönünden metinlerarası bir incelemesi yapılacaktır.
Keywords : Divan şiiri, Nedim, Sadabad, kaside