Harezm Türkçesinden Türkiye Türkçesine Anlam Değişmeleri: "Nehcü’l-Ferâdîs" Örneği

Authors : Mehmet Emin TUĞLUK

Pages : 2662-2703

Doi:10.34083/akaded.949361

View : 12 | Download : 7

Publication Date : 2021-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Dil, iletişim aracı olmasının yanı sıra bir milletin kültürünü, yaşantısını ve algılayışını yansıtan en önemli ögedir. Dili tüm yönleriyle ele alan dilbilimin önemli bir kolu anlambilimdir. Anlambilim, dili anlam değişimleri açısından da ele almaktadır. Anlam değişmeleri; bir terim, kelime veya göstergenin başlangıçta karşıladığı anlamdan, çeşitli nedenlerin etkisiyle, zamanla başka bir anlama geçmesi olarak tanımlanır. Anlam değişmeleri genel olarak eş zamanlı ve art zamanlı olarak incelenmektedir. Kerderli Mahmûd Ali tarafından 759 (1358) yılından önce kaleme alınan Nehcü’l-Ferâdîs, Harezm Türkçesiyle kaleme alınmıştır. Eser gerek ses ve şekil bilgisi bakımından gerekse söz varlığı açısından farklı lehçelere ait özellikler taşımaktadır. Dil ve kültür tarihimiz açısından önemli bir eser olan Nehcü’l-Ferâdîs, didaktik olup kırk hadisi konu edinmektedir. Eser, didaktik özelliğinden dolayı sanat gayesi güdülmeden sade bir dil ile kaleme alınmıştır. Tarihî Türk lehçelerinden günümüze yapılan anlam değişimi çalışmalarının genellikle Eski Anadolu Türkçesinden Türkiye Türkçesine yapıldığı görülmektedir. Bu çalışmada Türkçenin Doğu kolunu temsil eden Harezm Türkçesiyle kaleme alınan Nehcü’l-Ferâdîs’te yer alan söz varlığı art zamanlı anlam değişimleri açısından ele alınmıştır. Anahtar Kelimeler: Nehcü’l-Ferâdîs, Harezm Türkçesi, art zamanlı anlam değişmeleri
Keywords : Nehcül Ferâdîs, Harezm Türkçesi, art zamanlı anlam değişmeleri, anlam daralması, anlam iyileşmesi