“Ak Sadeler Giyinmek” Deyiminin Anlam Çerçevesi

Authors : Duygu DİLBER

Pages : 146-159

Doi:10.34083/akaded.1142782

View : 20 | Download : 10

Publication Date : 2022-10-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Dilin miraslarından biri olan deyimler, bir fikri kısa ve öz bir şekilde ifade etmeleri bakımından son derece önem arz etmektedirler. Deyimler gerçek anlamlarının yanı sıra kinaye ve mecaz yoluyla farklı anlamları da karşılarlar. Pek çok şair, şiirlerinin anlam katmanlarını genişletmek ve sözlerinin etkileyiciliğini artırmak amacıyla deyimlerden istifade etmiştir. Bu deyimlerden biri de “ak sadeler giyinmek” deyimidir. “Beyaz” anlamına gelen “ak” kelimesi ile “astarsız, süssüz, tek kat elbise” anlamını da taşıyan “sade” kelimesinin “giyinmek” fiiliyle birleşmesiyle oluşan bu deyim, sözlüklerde yer almamasına karşın edebi metinlerde gerçek anlamını da çağrıştıracak şekilde kullanılmıştır. Söz konusu deyimin, metin içerisindeki bağlamı göz önünde bulundurulduğunda, birbirine tamamen zıt anlamlara geldiği görülmüştür. Divan şairleri kimi zaman yasemin çiçeğine, kimi zaman gökteki aya, kimi zaman sevgiliye ve kimi zaman da ağaçlara “ak sadeler giydirerek” beytin hayal dünyasını genişletmişlerdir. Şairlerin, şiirlerinde yer verdikleri “ak sadeler giyinmek” deyiminin kullanıldığı şiirler incelendiğinde, bazı toplumsal adet ve geleneklere gönderme yaptıkları da görülmüştür. “Ak sadeler giyinmek” deyimi bazı şiirlerde “beyazlara bürünmek, yeniden canlanmak, doğmak, ortaya çıkmak, görünmek” anlamında kullanılırken bazı şiirlerde ise “ölmek, kefen giymek, kefenlenmek” anlamını taşımaktadır. Bu anlamlardan biri hayatı ifade ederken diğeri de tam tersi olan ölümü anlatmaktadır. Aynı deyimin tamamen zıt iki anlamı ihtiva etmesi Türkçenin zenginliğinden kaynaklanmaktadır.
Keywords : Deyim, ak sadeler giyinmek, hayat, ölüm, divan şiiri