Nazirecilik Geleneğinde Ben ve Ötekinin İzleri: Gelibolulu Âli’nin Biz Redifli Şiiri İle Ona Yazılan Nazire Şiirler Örnekleminde Ben’in Biz Yolculuğu

Authors : Ahmet İÇLİ

Pages : 99-145

Doi:10.34083/akaded.1169198

View : 16 | Download : 8

Publication Date : 2022-10-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Klâsik Türk şiirinde nazirecilik geleneği kapsamında, aynı veya benzer şiirlerin/eserlerin yazıldığı bilinmektedir. Bu tür şiirler, temelde örnek veya model bir şiirin benzerini veya daha güzelini yazma esasına dayanır. Birçok yönden benzerlik gösteren bu şiirlerin aynı duygu, hayal, düşünce ve hedefleri göstermesi ayrıca önemlidir. Bir yönüyle, model şiirin; benzerini/nazireyi kaleme almaya çalışan diğer şairlere ilham kaynağı veya tercüman olduğu düşünülebilir. Model şiirin mahiyeti, kendini ifade etmeye çalışan diğer şairlere bir yol gösterici özelliği taşır. Ayrıca kendini bu model şiir vasıtasıyla tanımlamak, konumlandırmak ayrı bir duygu ve histir. Yaşanılan çevrenin bir yansıtıcısı olan şiirlerin benzer konuları işlemesi tarihsel açıdan kayda değerdir. Bir sanatçının kendine dair bilgileri aktarması, aynı şiir etrafında başkalarının da kendine dair iz bulması ve bu sayede kendini ifade etmesi sanatçıların verdikleri bilgilerin ve duyguların gerçekliklerinin ve aldıkları tepkilerin bir tezahürü olması açısından önem arz eder. Nazire şiirler etrafında, her şairin kendi “ben”ini “biz” unsuru ile anlatması söz konusudur. Bir yönüyle, model şiir etrafında birleşen “benler”, biz şuuru oluştururlar. Bu unsur, kendi içinde, birliktelik yönüyle bir ilişki ağı kurarken esasında çevrelerindeki ötekileri de aktarmış/anlatmış olmaktadırlar. Şaire ait bilgileri içermesi yönüyle şiirlerde birçok im, işaret ve belirti bulunur. Ben ve biz kelimelerinin geçtiği ifadeler, şairlere ait özellikleri açıklayan hususların başında gelmektedir. Gelibolulu Mustafa Ali’nin “biz” redifli şiiri de bu bağlamda değerlendirilebilecek türden olup tarihsel verilerle de desteklenebilir cinstendir. Bu şiir, Ali’nin şahsî tutum ve davranışlarına, dünya görüşüne, hayallerine, duygularına ait ipuçları da taşır. Ali’nin bu şiirine benzer olarak kaleme alınan şiirler, hem şairlerinden izler taşıması hem de “biz” redifi etrafında “ben” ve “öteki”ne ait unsurları barındırması açısından önemlidir. Bu makalede, Gelibolulu Mustafa Ali’nin bahse konu şiiri ve ona yazılan nazireleri, öncelikle nazirecilik geleneği çerçevesinde ardından içerik analizi kapsamında ben ve öteki unsurlarını aktarmaları yönüyle değerlendirilmeye çalışılacaktır.
Keywords : nazire, ben, biz, öteki, Gelibolulu Mustafa Ali, nazire geleneği