Eyyûb Bin Halil’in Acâyibü’l-Mahlûkât Tercümesi: Tezkiretü’l-Acâyib ve Tercemetü’l-Garâyib

Authors : Ramazan Bardakçi, Yusuf Can Tiraş

Pages : 2539-2562

Doi:10.34083/akaded.1327819

View : 101 | Download : 86

Publication Date : 2023-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İnsan, yaratıldığından beri doğayı ve doğadaki unsurları tanıma arayışına girmiştir. Gördüğü, yaşadığı ve gezdiği yerlerdeki farklılıklar ilgisini çekmiş, bu farklılıkları tanımaya başlamıştır. Doğanın her unsurunu keşfetme çabası içine girmiştir. Bununla birlikte tanıdığı bu çevreyi çeşitli vesilelerle başkalarına anlatma ihtiyacı hissetmiştir. Böylece coğrafî bilgiler elde edilmiştir. İslam dünyasında da bu coğrafî bilgiler seyahatnamelerin yanı sıra Acâyibü’l-Mahlukât türü eserlerle insanlara aktarılmıştır. İlk örneklerini İran ve Arap edebiyatında gördüğümüz bu tür, Türk edebiyatında da beğenilmiş ve tercümeleri yapılmıştır. İncelemesi yapılan Eyyûb b. Halîl’e ait 16. yüzyılda kaleme alınmış Tezkiretü’l-Acâyib ve Tercemetü’l-Garâyib adlı eser de Kazvînî’nin eserinden yapılmış bir tercümedir. Mütercim eserini iki cilt olarak planlamış, ancak birinci cildini tamamlayabilmiştir. Kaynak metinde olduğu gibi eser, dört mukaddime ve iki makaleden meydana gelmiştir. İlk mukaddimede "aceb”, ikinci mukaddimede yaratılanlar, üçüncü mukaddimede "garîb”, dördüncü mukaddimede ise varlıklar anlatılmıştır. Eserin ana bölümleri ulviyyat ve süfliyyat başlıklı iki makaleden oluşmaktadır. Eserde, gökyüzüne ve yeryüzüne ait tüm unsurlar anlatılmaya çalışılmış, anlatılan konular hakkında ayet, hadis ve hikayeler verilerek anlatımın zenginleşmesi sağlanmıştır. Bugün için sondan eksik olan ünik nüshasıyla bilinen eser, taşların anlatıldığı bölümde kesilmektedir. Buna rağmen, içermiş olduğu bilgiler nedeniyle hem kültürümüz hem de dilimiz açısından önemli unsurlar barındırmaktadır.
Keywords : Acâyibül Mahlûkât, Eyyûb Bin Halil, Acâyibül Mahlûkât ve Garâyibül Mevcûdât, Kazvînî, Kozmografya, Coğrafya