Türkmen Türkçesi Okuyuş ve Söyleyiş Kuralları
Authors : Hüseyin Yıldırım
Pages : 284-311
Doi:10.34083/akaded.1443478
View : 93 | Download : 93
Publication Date : 2024-04-30
Article Type : Research Paper
Abstract :Türkçe yazıldığı gibi okunan bir dildir. Türkçenin günümüzde yaşayan çağdaş lehçelerinde de belirli imla kuralları olduğu ve kelimelerin bu imla esaslarında söylendiği gibi yazılıp, yazıldığı gibi de okunduğu görülür. Diğer bir ifadeyle edebî dilde yazıldığı gibi okunma özelliği, Türk lehçelerinde de yaygın olarak işletilir. Türk dilinin Oğuz Grubu lehçeleri arasında yer alan Türkmen Türkçesinin standart dilinde ise işletilen imla kaideleri ile okunuş/söyleyiş kuralları arasında belirli farklılıklar mevcuttur. Türkmen Türkçesi de çoğunlukla yazıldığı gibi okunsa da bu lehçenin bazı tipik özellikleri ve kurallara bağlanmış ancak yazıda gösterilmeyen bazı özel durumlar okunuşu belirler. Böylece hem imla ile okunuş hem de edebî söyleyiş arasında farklılıklar ortaya çıkar. Fakat bu farklılıklar sistemlidir ve kurallara bağlanmıştır. Bazıları imladan ama çoğunluğu Türkmen Türkçesinin yazıldığı gibi okunmamasından kaynaklı bu okunuş/söyleyiş farklılıkları hem kelime kök ve gövdelerinde hem de ekler ve eklerin kelime köklerine eklenmesinde görülür. Başta uzun ünlü olmak üzere, diğer bazı ünlü ve ünsüzlerin söyleniş biçimleri; ünlü yuvarlaklaşması, ünsüz benzeşmesi, ünlü türemesi gibi ses olaylarına bağlı doğru okuma ve söyleme kuralları her ne kadar yazıda gösterilmese de belirli bir sistem çerçevesinde işletilir. Bu kuralların bilinmesi Türkmen Türkçesinin öğrenimini ve doğru kullanımını kolaylaştıracaktır. Bu çalışmada Türkmen Türkçesinin standart dilinde yazıda gösterilmeyen doğru okuma biçimleri ve aynı zamanda edebî dil olarak Türkmen Türkçesinin konuşulması esnasında uyulması gereken doğru telaffuz şekilleri üzerinde durulacak; örneklerle buna dair kurallar tespit edilerektir.Keywords : Türkmen Türkçesi, Türkmen Türkçesi okuyuş, Türkmen Türkçesinde söyleyiş, uzun ünlü, ünlü uyumları, ünsüz benzeşmesi