“Eşitlik Öbeği” Üzerine

Authors : Özlem Erdoğan

Pages : 1064-1076

Doi:10.34083/akaded.1438192

View : 75 | Download : 56

Publication Date : 2024-08-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkçenin sözdizimi kaynaklarında kimi zaman “eşitlik öbeği” veya “eşitlik grubu” şeklinde adlandırılan bir sözcük öbeğinden söz edildiği görülür. Kısaltma öbeklerinin bir alt türü olarak gösterilen bu öbek, birinci unsuru -CA eşitlik ekini alan bir sözcük öbeği olarak tanımlanır. Verilen örnekler, kimi kaynaklarda “kendince haklı, sayıca üstün, yaşça büyük” vb. şekildedir. Kimi kaynaklarda ise bu tür örneklere ilaveten “insanca davranış, dostça muamele” vb. örnekler de eşitlik öbeği olarak gösterilmiştir. Ayrıca, eşitlik öbeği gibi bir sözcük öbeğinden hiç söz etmeyen ve bu tür örnekleri tamamen farklı şekillerde değerlendiren kaynaklar da bulunmaktadır. Bu çalışmada, söz konusu örneklerin ele alınış biçimiyle ilgili mevcut değerlendirmelerin neler olduğu araştırılmış ve ardından -CA eşitlik ekinin işlevlerinden yola çıkılarak eldeki örneklerin sözdizimsel açıdan nasıl açıklanabileceği ve özellikle de bu örneklerin “eşitlik öbeği” olarak adlandırılabilecek ayrı bir öbek türünü temsil edip etmediği sorularına cevap aranmıştır. Bu doğrultuda, özellikle -CA ekinin bir öbek oluşturacak şekilde birden fazla sözcük arasında anlamsal ve yapısal bir bağ kurmak gibi bir işlevinin olup olmadığı sorgulanmış ve bu işlevi gösteren eklerin kullanıldığı diğer bazı öbeklerle -CA ekinin görüldüğü öbekler arasında bu açıdan karşılaştırmalar yapılmıştır. Ayrıca, üzerine geldiği isimleri sıfata veya zarfa dönüştüren -CA ekinin bu işlevinin eldeki örneklerin sözdizimsel yapısını nasıl etkilediği sorusu üzerinde durulmuştur. Bu soruya bağlı olarak ilk unsuru sıfat veya zarf türündeki sözcüklerden oluşan ve benzer sözdizimsel özellikler gösteren başka öbeklerin olup olmadığına da bakılmış ve bu doğrultuda karşımıza çıkan öbeklerle eşitlik öbeği olarak tanımlanan örnekler karşılaştırılmıştır. Sonuçta ise bu örneklerin bir kısmının sıfat tamlamalarıyla ve bir kısmının da zarf öbekleriyle gösterdiği yapısal benzerliğe dikkat çekilmiştir.
Keywords : Türk Dili, Sözdizimi, Sözcük Öbekleri, Eşitlik Öbeği, Eşitlik Eki