Ahmedî, Mihrî Hâtun ve Şeyhî Divanlarında Atasözlerinin Kullanımı

Authors : Işılay Pınar Özlük

Pages : 837-853

Doi:10.34083/akaded.1502958

View : 81 | Download : 57

Publication Date : 2024-08-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Atasözleri ait oldukları toplumun değer yargılarını, ahlâk anlayışını, inanışlarını, hayat ve tabiatla alâkalı tecrübelerini ortaya koyan sözlü kültür unsurlarıdır. Bu unsurlar günlük hayatta konuşma dilinin ayrılmaz birer parçasıdır. Atasözünde asıl olan bir durumla ilgili öğüt vermek, kişiyi doğru yola sevk etmek ve öngörüde bulunmaktır. Malzemesini hayattan alan edebiyat metinleri ait oldukları milletlerin yeme-içme kültürüne, giyim-kuşam özelliklerine, eğlencelerine, âdet ve inanışlarına dair birçok unsuru ihtiva eder. Yapı taşı dil olan edebî metni oluşturan unsurlar arasında dil ile ilgili hususiyetlerin olmaması düşünülemez. Döneme ve coğrafyaya has yerel söyleyişler, atasözleri ve deyimler, kalıp ifadeler edebî metinlerle günümüze kadar ulaşmıştır. Türk kültüründe Orhun Yazıtları’ndan itibaren varlığını takip edebildiğimiz atasözleri en önemli kültür miraslarımızdan biridir. Tezkire yazarlarının verdikleri bilgiler ışığında Klasik Türk Edebiyatı’nda atasözlerinin ilk defa XV. yüzyıl şairlerinden Sâfî’nin Divan’ında tespit edildiğini söylemek mümkündür. Klasik Türk edebiyatı geleneğinin yerleşmeye başladığı bu dönemde atasözlerinin Necâtî Bey başta olmak üzere pek çok şair tarafından kullanıldığı dikkat çekmektedir. Çalışmada XV. yüzyılda eser vermiş üç şairin divanlarından hareketle döneme ait atasözleri söz varlığı üzerinde durulmaktadır. Ahmedî, Şeyhî ve Mihrî Hatun’un çağdaşları gibi divanlarında atasözlerine yer verdikleri görülmektedir. Atasözlerinin birçoğu vezne uydurmak yahut döneme ait dil hususiyetleri sebebiyle günümüzdeki kullanımlarından farklı olduğu görülmektedir. Bazı beyitlerde de atasözlerinin bir kısmı mana bakımından beyitlerde yer almakla birlikte söz varlığı olarak görülmemektedir. Adı anılan divanlarda veri taraması sonucu toplam 40 atasözünün varlığı tespit edilmiş, örnek beyitlerle birlikte dikkatlere sunulmuştur.
Keywords : Klasik Türk Edebiyatı, Atasözü, Ahmedî, Şeyhî, Mihrî Hâtun