Batı Grubu Ağızlarının Bir Bölümünde Kullanılan {-DXnAk} Zarf-Fiil Eki ve İşlevleri

Authors : Hüseyin Gökçe

Pages : 828-836

Doi:10.34083/akaded.1507276

View : 50 | Download : 42

Publication Date : 2024-08-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Zarf-fiiller, asıl fiilde meydana gelen eylemin zamanını, sebebini, durumunu ve tarzını bildiren dilbilgisel yapılardır. Türkçe, zarf-fiil ekleri yönünden zengin bir dildir ve bu durum, Türkçenin ifade zenginliğini gösterir. Türkçede zarf-fiil ekleri ile birçok yargı, tek bir cümle ile ifade edilebilir. Zarf-fiil ekleri, basit ve birleşik yapılı olmak üzere iki şekilde incelenir. Basit yapılı zarf-fiiller, Türkçenin ilk devirlerinden itibaren kullanılırken birleşik yapılı zarf-fiiller, tarihsel süreç içerisinde zamanla meydana gelir. Bu şekilde oluşan birleşik zarf-fiil yapıları, Türkiye Türkçesinde de kullanılır. Birleşik zarf-fiiller, Türkiye Türkçesine kıyasla Türkiye Türkçesi ağızlarında çok daha fazladır. Ağızlar, Türkiye Türkçesinde kullanılmayan birçok birleşik zarf-fiili bünyesinde barındırır. Söz konusu birleşik zarf-fiillerden biri de Balıkesir, Çanakkale, Manisa, Bursa, Kütahya ve Uşak ağızlarında tespit edilen {-DXnAk} zarf-fiil ekidir. Bu çalışma, {-DXnAk} zarf-fiil ekinin bu ağızlardaki kullanımına odaklanmıştır. Çalışmada öncelikle {-DXnAk} zarf-fiil ekinin yapısı hakkında bazı açıklamalar yapılmış, ardından bu ekin söz konusu ağızlarda hangi işlevlerle kullanıldığına değinilmiştir. Yapılan inceleme sonucunda {-DXnAk} zarf-fiil ekinin ilgili ağızlarda zamandaşlık, zamanda sonralık, zamanda öncelik, şart ve sebep bildirme işlevleri ile kullanıldığı görülmüştür.
Keywords : Türk dili, zarf fiil, DXnAk, ağızlar, yapı, işlev