Hanefî Fetva Geleneğinin Önemli Bir Halkası: el-Fetâva’l-Gıyâsiyye

Authors : Adem ÇİFTÇİ

Pages : 533-563

View : 8 | Download : 5

Publication Date : 2020-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Hint alt kıtası erken sayılabilecek bir dönemde (92/711) İslam ile tanışmış olmasına rağmen Hindistan coğrafyasında İslam hukukunun asıl gelişim ve atılım gösterdiği dönem 602/1206’da Delhi Türk Sultanlığının kurulmasıyla başlar. Ebü’l-Muzaffer Gıyâseddin Balaban’ın 664/1266’da devletin başına geçmesiyle birlikte yeni bir ivme kazanmıştır. VII/XIII. Yüzyılda yaşanan Moğol istilaları sebebiyle özellikle Hanefî mezhebinin hâkim olduğu Buhâra, Semerkand, Belh gibi bölgelerden göç eden pek çok ilim adamı Delhi Türk Sultanlığına sığınmıştır. Delhi sultanlarının fıkha özel ilgi duymaları ve fukahâ ile samimi ilişkiler kurmaları, pek çok hukûkî ve idârî meselenin çözümünde fukahânın görüşlerine müracaat etmeleri fıkhın bu bölgede gelişmesinde bir diğer önemli etken olmuştur. Gıyâseddin Balaban döneminde yaşadığı tahmin edilen Dâvud b. Yûsuf el-Hatîb’in yazdığı el-Fetâva’l-Gıyâsiyye Ortaçağ Hindistan’ında Hanefî fetva geleneğine göre Arapça telif edilen ilk eser olma özelliği taşımaktadır. Müellif bu eseri dönemin sultanı Gıyâseddin Balaban’a takdim etmiştir. Eser gerek telif aşamasında müracaat edilen kaynakları gerekse Hanefî literatürü içerisinde kendisinden sonraki eserlere kaynaklığı açısından önemlidir. Müellifin eserinde güncel meseleleri ele alıp, bunlara uygun çözümler üretmesinin yanı sıra Buhâra, Semerkand, Belh, Irak ve Mâveraünnehir gibi öne çıkan Hanefî fıkıh havzalarındaki ulemanın görüşlerine de referanslarda bulunması, konuyla ilgili kendi tercih ve yorumlarını da ortaya koyması açısından önem arz etmektedir. Zikredilen özellikleri ve bölge açısından oldukça erken dönemde telif edilmiş olması sebebiyle eserin ilim erbabının dikkatlerine sunulması amacıyla bu çalışma hazırlanmıştır.
Keywords : Mezhebi, Fetva Literatürü, Dâvud b Yûsuf el Hatîb, el Fetâval Gıyâsiyye