Masûmiyeti İspatlamak: Tırhala Kadısı Molla Mehmed Masûm’a Görevinin İâde Edilmesi İçin Yazılan Ulemâ Arzuhalleri

Authors : Hüseyin ÖRS, Uğur ÖZTÜRK

Pages : 773-828

View : 11 | Download : 9

Publication Date : 2021-09-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalede 1006/1598 yılında Tırhala kadısı iken görev süresi dolmadan azledilen Molla Mehmed Masûm Efendi’nin görevine iade edilmesi için devrin kırk bir üst düzey âlim-bürokrat ve şeyhi tarafından 1007/1598’de yazılmış arzuhaller incelenmektedir. Bu arzuhaller Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Fatih 5427, 266b-268a varakları arasında yer almaktadır. Molla Mehmed Masûm Efendi’nin azlinden sonra Hoca Sâdeddin Efendi öncülüğünde yazdırılan ve çoğu içerik açısından birbirinin neredeyse aynı olan bu arzuhaller, III. Murad’ın şeyhi Mehmed Dâğî tarafından Valide Safiye Sultan’a sunulmuş ve muhtemelen Safiye Sultan’dan III. Mehmed’e iletmesi istenmiştir. III. Murad tarafından Hoca Sâdeddin Efendi’nin ulemânın başına getirilmesiyle başlayan ve bürokratik atamalarda harem ağaları ile hanım sultanların etkisinin giderek arttığı bir dönemde yazılan bu arzuhaller, XVI. yüzyılın son çeyreğinde Osmanlı İmparatorluğundaki bürokratik ve siyasal değişimi gösteren dikkat çekici numunelerdendir. Bu irtibatın yankılarını görmek amacıyla önce arzuhallerin yazım ve sunumunda etkili olan Hoca Sâdeddin, Mehmed Dâğî ve Safiye Sultan’ın hem kendi aralarında hem de dönemin harem ağaları ve paşaları çevresindeki ilişkileri kısaca ele alınacak; ardından hakkında arzuhal yazılan Molla Mehmed Masûm Efendi’nin hayatı Hadâik ile ruznamçe ve arzuhallerdeki bilgiler ışığında aydınlatılacaktır. Son kısımda ise arzuhallerin sunduğu bilgilerin değerlendirmesi, arzuhal yazanların hayat hikâyeleri ile arzuhal metinleri incelenecektir.
Keywords : Molla Masûm, Hoca Sâdeddin Efendi, Şeyh Mehmed Dâğî, Safiye Sultan, Arzuhal, Azil