İzmirli İsmail Hakkı’nın Mantık Tasavvurunun Gelişimi

Authors : Hande Nur BOZBUĞA

Pages : 699-722

View : 11 | Download : 7

Publication Date : 2021-09-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İzmirli İsmail Hakkı (1869-1946), Osmanlı Devleti’nin son yılları ile Cumhuriyet’in ilk yıllarında yaşamış bir düşünürdür. Hayatı ve ilmi kişiliği üzerine pek çok çalışma hazırlanmıştır. İslâm düşüncesinin çeşitli alanlarına dair teliflerde bulunmuştur. Onun bu çok yönlü kişiliğinin önemli bir yönünü de mantık anlayışı temsil etmektedir. Mantık alanına dair Mi‘yâru’l-ulûm, İlm-i mantık, Mantık-ı tatbîkî veya fenn-i esâlib, Mantık-ı tatbîkî yahut fenn-i üslûb, Felsefe Dersleri ve Fenn-i menâhic isimli eserlerinden bahsedilebilir. Çalışmamızın temel iddiası, İzmirli’nin mantık tasavvurunda, İzmirli’nin değişiyle, eski ile yeniyi mezceden bir bakış açısı olduğunu söyleyebiliriz. O, Aristo mantığının modern dönemde yeni Batılı mantık araştırmalarıyla mezcedilebileceğini düşünmüştür. Bir diğer tartışılacak mesele, İzmirli’nin, hakkında bugüne kadar yapılmış çalışmalarda bir referans almamış ve kütüphane katalog kayıtlarında üç cüz’den müteşekkil olan, sırasıyla mantık, yöntem ve metafizik konularına dair taşbaskı halde bulunan telif üzerinedir. Kütüphanelerde İlm-i mantık olarak kayda geçen ve nüshaları bulunan el yazması veya taş baskı eserin, sonradan basılan Felsefe Dersleri isimli eserinin adeta taslağı şeklinde bir ön çalışma olduğu,, yine aynı şekilde Mantık-ı tatbîkî ismiyle nüshaları bulunan yazma/taş baskı eserin, sonradan basılan Fenn-i Menâhic isimli eserinin taslağı şeklinde bir ön çalışma olduğu tespitidir. Eserlerin içeriği karşılaştırıldığında sistematiği ve muhtevası neredeyse tamamen örtüşmekte olduğunun görülmesi, bu iddiamızı kuvvetlendirmektedir.
Keywords : Mantık ı sûrî, Mantık ı tatbîkî, Menahic, Üslûb, Metodoloji