Yazıcızâde Kardeşlerin Müntehâ Adlı Eserlerinin Tavsîfi Meselesi

Authors : Mehmet Bilâl YAMAK, Tuba BOZBEY

Pages : 639-674

View : 10 | Download : 12

Publication Date : 2021-09-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Yazıcızâde Muhammed Efendi (ö. 855/1451) ve kardeşi Ahmed-i Bîcân (ö. 870/1466’dan sonra), Osmanlı tasavvuf târihinin temsîl gücü yüksek iki ismidir. Yazıcızâde Kardeşlerin eserleri, yüzyıllarca Osmanlı coğrafyasında ve bu coğrafyanın dışında okunmuş, üzerlerine şerhler yazılmış hatta Türkçenin haricindeki dillere de tercüme edilmiştir. Aynı zamanda Hacı Bayrâm-ı Velî’nin de derviş ve halîfeleri olan Yazıcızâde Kardeşlerin eserleri arasında, özellikle Muhammed Efendi’nin manzûm Muhammediyye, Ahmed-i Bîcân’ın ise mensûr Envâru’l-âşıkîn adlı eserleri; Osmanlı ulemâsı, sûfî çevreler ve halk tarafından en çok okunan, okutturulan kitaplar arasında addedilmektedir. Ayrıca; Muhammed Efendi’nin bir, Ahmed-i Bîcân’ın ise iki adet Fusûsu’l-hikem şerhinin târih ve nüsha ayrılıkları üzerinde bu çalışmaya kadar yeterince durulmamıştır. Bu eserler göz önünde bulundurulmadan Yazıcızâde Kardeşlerin tasavvufî görüşlerinin seyrini, üslûbunu ve bu görüşlerin uzun müddet Osmanlı çevrelerinde revaç bulmalarının sebebini anlamaya çalışmak ise zor olacaktır. Yazıcızâde Muhammed Efendi tarafından el-Müntehâ ale’l-Fusûs adıyla Arapça olarak yazılan Fusûsu’l-hikem şerhi kardeşi Ahmed-i Bîcân tarafından 857/1453 yılında Kitâbü’l-Müntehâ ale’l- Fusûs adıyla Türkçeye tevsîan tercüme edilmiş daha sonra 870/1465 yılında yine Ahmed-i Bîcân tarafından aynı adla bir eser daha kaleme alınmıştır. Bahsi geçen son iki eser Anadolu coğrafyasında Türkçe yazılmış ilk Fusûsu’lhikem şerhleri olma vasfını hâizdir. Ne var ki bu eserlerden bahseden bazı kaynaklar, söz konusu eserlerin Müeyyedüddîn-i Cendî’nin Fusûsu’lhikem şerhi üzerine yazılmış birer ta’likât olduğunu ifâde etmektedirler. Bu makâlede öncelikle bu hüküm tashih edilerek hükmün târihî seyri ve bu hükme sebep olan âmiller açığa çıkartılmaya çalışılacaktır. Akabinde; Yazıcızâde Kardeşlerin mevzubahis eserleri tavsîf edilecektir. Ahmed-i Bîcân’ın ikinci Fusûsu’l-Hikem şerhinin bir diğer özelliği de içerisinde müstakil sûre meâl ve tefsirlerini ihtivâ etmesidir. Tasavvuf tarihi, bâ-husûs Osmanlı tasavvuf, tefsîr ve Türk edebiyâtı tarihi açısından son derece önemli olan bu eserden de bir bölüm ilk kez bu makalede neşredilecektir.
Keywords : Yazıcızâde Muhammed Efendi, Ahmed i Bîcân, Yazıcızâde Kardeşler, Müntehâ