Gelmezsem İrâdetin Elinde Olsun: Osmanlı Aile Hukukunda Tefvîz-i Talâkın Fetvalara Yansıyan Hükümleri ve Mezhep-içi Çözüm Yolu Olarak İşlevi

Authors : Muharrem MİDİLLİ

Pages : 1-27

Doi:10.26650/iuitd.2022.1039770

View : 10 | Download : 9

Publication Date : 2022-03-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışma Osmanlı aile hukukunda tefvîz-i talâkın fetvalara yansıyan hükümlerine ve mezhep içi çözüm yolu olarak işlevine odaklanmaktadır. Amaç kocanın boşama yetkisini karısına devretmesi anlamına gelen tefvîz-i talâkın gerçek hukuki hayattaki görünümlerini tasvir etmek ve bazı aile hukuku sorunlarının giderilmesinde mezhep içi bir yol olarak icra ettiği fonksiyonu göstermektir. Osmanlı aile hukukunun Hanefî mezhebi tarafından sıkı bir şekilde kontrol edilmesi kocanın gaipliği, evlilik içi şiddet ve çok eşlilik gibi durumlarda bazı sorunların yaşanmasına neden olmuştur. Mecmularda yer alan pek çok fetva tefvîz-i talâkın bu sorunların mezhep içinde giderilmesine hizmet ettiğini göstermektedir. Osmanlı fetvalarında boşama yetkisini devretmek üzere genellikle “İrâdetin elinde olsun” ifadesi kullanılır. Müftüler devredilen yetkinin boşama hükmü meydana getirmesi için kabulün zamanında ve uygun lafızlarla yapılmasını önemle vurgularlar. Yetki devrinin mezhep sınırları içinde halletmek üzere en fazla yöneldiği sorun kocanın gaipliğidir. Yolculuğa çıkmak üzere olan birçok kişi karısına söz verdiği süreye kadar dönmezse boşama yetkisini kullanabileceğini söyler. Bazı kadınlar kocalarının nikâhtan sonra yeni bir eş almasına mani olmak için boşama yetkisinin kendilerine tevdi edilmesini şart koşar. Boşama yetkisi evlilik içi şiddete uğrama endişesi bulunan kadınlar tarafından da talep edilir. Temel veri kaynağı olarak müftülere bizzat sorulmuş fetvaları kullanan bu çalışmanın literatürdeki mevcut doktrin incelemelerini tarihsel hukuk uygulamaları yönünden geliştireceği ve tamamlayacağı ümit edilmektedir.
Keywords : Osmanlı Aile Hukuku, Tefvîz i Talâk, Fetva, Müftü, Mezhep İçi Çözüm Yolu