Bilimlerin Sayısını Çoğaltmak: Bilimler Tasnifinin Mantıkî/Burhanî Temelleri ve Bilimlerin Birbirinden Ayrışması

Authors : Eşref ALTAŞ

Pages : 29-54

Doi:10.26650/iuitd.2022.1047425

View : 10 | Download : 6

Publication Date : 2022-03-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makale, klasik bilimler sınıflamasının burhanî temellerine odaklanmaktadır. Bu çerçevede öncelikle bütün varlığın tek bilimle kuşatılmasının imkansızlığından kaynaklanan öğrenme zorluğuna dikkat çekilerek bilimler tasnifinin eğitimsel temeli açığa çıkarılmıştır. Ardından tasnifin ontolojik ve epistemolojik temellerine işaret edilerek en genel anlamıyla bilimlerin taksimi verilmiştir. Ardından özellikle İbn Sînâ bakış açısından bilimlerin önce ve sonra, üstün ve aşağı, üst ve alt diye nitelenmelerinin gerekçesi ve ölçütleri üzerinde durulmuştur. Bilimlerin konu ve meseleleri arasındaki genellik-özellik ilişkisine bağlı olarak ortaya çıkan bütün-parça bilimler, aslî-ferî bilimler, tümel-tikel bilimler şeklindeki ayrımların burhanî arka planı ortaya çıkarılmıştır. Bilimlerin konuları itibariyle birbirinden nasıl ayrıştıkları, bilimlerin yöntemleriyle ayrışmalarının mümkün olup olmadığı, aynı konuyu ele alan iki farklı bilimin mümkün olup olmadığı gibi bilim tasnifi ve hiyerarşisini ilgilendiren sorunlar tartışılmıştır. Bilimlerin konularının cins, tür, sınıf ve bunlara eklenen kayıtlarla nasıl çoğaltıldığının burhanî temeli üzerinde durulmuş, bilimlerin konusal birliğinin hükmî ve hakiki olmasının anlamı incelenmiştir. Makalede ayrıca bilimlerin taksiminin aklî, itibarî ve istikraî bir taksim olup olmadığı tartışılarak bilimlerin sayısının çoğaltılmasının imkanına dikkat çekilmiş, bilimlerin konularının sınırlanmasının zorunluluk içermediği sonucuna ulaşılmıştır.
Keywords : İbn Sînâ, bilimler tasnifi, bilimlerin konuları, aslî ve ferî bilimler, tümel ve tikel bilimler